Kan Vermek Neden Bu Kadar Streslidir?
Kan verirken fiziksel varlığımıza karşı ölümcül bir tehdit olmamasına rağmen milyonlarca insan bayılma noktasına gelecek kadar strese giriyor. Birçok kişi aşırı kan korkusunun 10 yaşından önce travmatik bir olayla başladığını bildiriyor. Bu travmatik olay, koşullanma yoluyla kanı, zihinsel olaylar (korku duygusu) ve aşırı fizyolojik tepkiler (bayılmayı meydana getirmek için kan basıncında değişim) zincirini tetikleyen güçlü bir duygusal uyarıcı haline getiriyor. Örneğin, 7-8 yaşlarında babanızın baş parmağını kestiğini görürseniz, bu sizde bir travma meydana getirip ömür boyunca kan korkusu yaşamanıza neden olabilir. Tabii bu kesin böyle olacak diye bir kural yok. Kendi vücudunuz veya başka birinin vücuduna gelen zarar potansiyel olarak tehdit edici bir durum olarak algılanır. Bu potansiyel tehditlerin ilk yorumlanması birincil değerlendirme olarak adlandırılıyor.
Birincil Değerlendirme
Birincil değerlendirme; bir durum karşısında, potansiyel olarak stresli bir durumun gerektirdikleri ile bizim bu gereklilikleri karşılama becerimizi karşılaştırdığımız ilk öznel değerlendirmemizi tanımlar.
Örneğin, kan verme ile ilgili üç farklı birincil değerlendirme olabilir. Eğer kan vermek sağlığınız açısından olumlu veya olumsuz herhangi bir etki yaratmıyorsa birincil değerlendirmeniz durumun ilişkisiz olduğu; bu yüzden genel olarak stressiz olduğu yönünde olur. Eğer bir arkadaşınıza yardım etmek için kan veriyorsanız bu, kendinizi iyi hissetmenize sebep olacağı için birincil değerlendirme, durumun olumlu olduğu ve stressiz olduğu yönünde olur. Eğer kan vermek kontrol edilemez bir korkuyu tetikliyorsa birincil değerlendirmeniz durumun stresli olduğu ve duygusal ve fizyolojik kaynaklarınızı zorladığı yönünde olur. Bir durumun stresli olduğu yönündeki birincil değerlendirme üç farklı yorumlama ile ilgilidir; zarar/kayıp, tehdit ve meydan okuma.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Kaynak: Psikolojiye Giriş – Rod Plotnik
