Yaşlanma Beyinde Sızıntılar Oluşmasına Neden Oluyor
İnsan beyni yapısal ve işlevsel olarak şu an vücudun en karmaşık ve en önemli organları arasında en üst sırada yer almaktadır. Bu karmaşıklığın bir neticesi olarak sinirbilim araştırmaları diğer bilim dallarından hala çok geride gelmektedir. 86 milyar nöronun ve bunları 5-10 katı kadar da glia hücresinin bulunduğu merkezi sinir sistemi elbette diğer organlardan daha fazla korunmayı gerektiriyor. Yaşlanma ise vücudu içeriden tehdit eden unsurların başında geliyor. Sinir sisteminin temel elemanlarından biri hem beyni besleyen hem de kalın tabakasıyla beyni zararlı organizmalara karşı koruyan kan beyin bariyeridir. Yaşlanma herkes gibi kan beyin bariyerini de es geçmiyor.
Kan Beyin Bariyeri Yaşlanma ile Beraber Zayıflıyor
Kan beyin bariyeri vücuttaki kardiyovasküler sistemin beyindeki uzantısı olup beyin için hayati öneme sahiptir. Ancak bu sistem bütün yaşamımız boyunca direncini koruyamayıp yaşlanan beyinde yer yer bozulmalar gösterebilir. Yapılan beyin taramaları yaşlanma ile beraber insanların kan beyin bariyerlerinin zayıflayabileceğini ve sızabileceğini göstermektedir.
Kan beyin bariyeri beynin normal işlevini devam ettirmesinde önemli olduğu gibi Alzheimer hastalığında da önemli bir görev üstlenmektedir. Kan beyin bariyerinin zayıflamaya ve sızıntı vermeye başladığı ilk alanlar hafıza ve öğrenmeyle ilgili alanlardır. Daha önceki yapılan araştırmalar hafıza ve öğrenme sorunu olan kişilerin öldükten sonra kan beyin bariyerinde sızıntılar bulmuştu ama yaşamlarına devam eden kişilerde bulunan sızıntılar bu alanda büyük bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Amerika’nın Güney California Üniversitesi’nde yapılan araştırmada manyetik rezonans görüntüleme tekniği kullanılarak 63 kişinin farklı açılardan çekilen beyin taramalarından elde edilen verilerle vücudun içinde dokuların görüntüleri yaratıldı ve incelendi. Araştırmacılar gadolinyum adlı bir element vasıtasıyla yaşları 23 ile 91 arasında değişen katılımcıların kanlarının vücut içinde izini sürdüler. Normalde bu element kan beyin bariyerinden geçemeyip sadece damar içinde gözlenebiliyor. Ancak ekip buna rağmen kan beyin bariyerinin dışında da bu elementi gözlemlediler.
İlk Sızıntılar Hipokampüste Gözlendi
Bariyerde ilk sızıntı hafıza konusunda çok ciddi bir öneme sahip olan hipokampüste tespit edildi. Öğrenme ve hafızada merkezi bir rol oynayan hipokampüs gün içinde öğrenilen bilgileri beyinde ilgili bölgeler önem derecesine göre dağıtan bilgi işleme birimidir. Hipokampüsün zarar görmesi ise yeni bilgi girişinde çok önemli hasarlar yaratmaktadır.
Kan beyin bariyerinde oluşan sızıntı gençlerden ziyade yaşlılarda çok daha fazla bulundu. Ayrıca yaşları 55 ile 85 arasında değişen ve hafıza sorunları yaşayan yaşlı bireylerin genç bireylere nazaran bariyer sızıntısına daha yatkın oldukları keşfedildi.
Hafıza ve Öğrenme Ciddi Şekilde Etkilenebilir
Araştırmadan elde edilen bulgular, yaşlanan beyinde hafıza ve öğrenmeyle ilgili patolojik ve gelişimsel hastalıkların yapısının anlaşılmasında yararlı olabilir. Ayrıca klinik anlamda tedavi süreçlerinde bizlere ışık tutabilir. Bundan sonraki aşamada kan beyin bariyerindeki sızıntı nasıl durdurulabilir. Alzheimer hastalığıyla ilişkili bunama gibi sorunlarda kan beyin bariyerinin hangi zaman diliminde neden hasar gördüğü gibi sorulara yanıt bulunması gerekiyor.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Kaynaklar
- https://student.societyforscience.org/article/scans-show-aging-brains-can-leak
- Dale Purves et al. 2004 Neuroscience. 3. Baskı Sinauer Associates, Inc.
