Alzheimer Hastalığının Başlangıç Noktası Bulundu: Lokus Seruleus

20 Mart 2017 Çağlayan Taybaş

Eğer yakınlarınızdan biri Alzheimer hastasıysa eğer bu hastalığın hayatı ne kadar mahvettiğini biliyorsunuzdur. Onlarca yıldır bilim insanları Alzheimer hastalığının nedenlerini ve tedavi yöntemlerini araştırıyorlar. Ancak elimizde hâlâ kesin tedavi budur diyebileceğimiz bir ilaç veya teknik yok. Alzheimer hastalığı ilerlediği zaman kişinin sevdiklerini unutmasına bile yol açabiliyor. Yapılan araştırmalarda nihayet hastalığın başlangıç noktası bulundu: Lokus seruleus!

Lokus seruleus beyinde noradrenalinin üretildi beyin bölgesidir. Bu alan Alzheimer hastalığının gelişiminde kritik bir rol üstleniyor olabilir. Southern California Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar bu bölgenin hastalığın sıfır noktası olduğunu gösteriyor.

Noradrenalin Üretim Merkezi: Lokus Seruleus

Lokus seruleus beyin sapında bulunan küçük bir bölgedir ama noradrenalin salgıladığı için çok sayıda metabolik işlevle bağlantılıdır. Örneğin kalp-damar ve dolaşım sistemi, dikkat, bellek, bilişsel işlevler ve yeni bilginin algılanması lokus seruleusun dahil olduğu olaylardan bazılarıdır. Ayrıca bu bölge stres ve anksiyetenin düzenlenmesine de katılır. Başlıca görevlerinden bir tanesi hem hormon hem de nörotransmitter olan noradrenalin salgılamaktır. Noradrenalin aracılığıyla dolayı savaş ya da kaç tepkisinin gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Nöradrenalin vücutta nabzı, kan şekerini ve kanın akış hızını etkileyebilir. Bu hormon omurilik, serebral korteks ve limbik sistemde çok önemli görevler üstlenir.

Şimdi Alzheimer hastalığının en önemli belirtilerine göz atarsak, ilk gözümüze çarpan tau proteinleri olur. Tau proteinleri genç yaştan itibaren nöronlar arasında birikmeye başlayabilir. Ne zaman nöronların çalışmasına engel olurlar, işte o zaman hastalık haline gelir. Tau proteinlerinin birikmesi sonucu ortaya çıkan nörofibriler yumaklar oluşur. Bunlar Alzheimer hastalığının ilk belirtilerinden biridir ve lokus seruleusta başlar.

Hangi Etkenler Lokus Seruleusa Zarar Verir?

Araştırmalardan elde edilen bulgulara göre bu bölge uyku eksikliğinden çok etkileniyor. Kişinin uykusuzluk çektiği zamanlarda düzgün çalışmıyor. Yetersiz uyumak lokus seruleustaki nöronlara zarar veriyor. Araştırmacılar bu bilgiden yola çıkarak, derin uykuya giremeyen veya bu evrede yeterince kalmayan kişilerin Alzheimer hastalığına daha yatkın olduğunu düşünüyor.

Araştırmacılar lokus seruleusun bir şekilde Alzheimer hastalığının ilerlemesi ile bağlantılı olduğunu biliyordu. Bu yıllardır bilinen bir şeydi ama her şeyin başladığı yerin burası olup olmadığı kesin değildi. Bilim insanları hep noradrenalin ile nörodejenerasyonun peşini kovaladılar. Şimdi noradrenalinin Alzheimer belirtilerini engelleyebileceğini gösteriyor. Fareler ve sıçanlar üstünde yapılan çalışmalara göre Alzheimer hastalığında lokus seruleustaki noradrenerjik nöronların faaliyeti azalıyor. Bu yüzden hastalığın seyrini engelleyebilecek noradrenalin hormonu da daha az üretiliyor. Araştırmacılar şimdi noradrenalin miktarını artırarak neler yapabileceklerini düşünüyorlar. Belki hastalığın yarattığı inflamasyon ve nörodejenerasyonu engelleyebilirler. Bu şekilde Alzheimer hastalığının tedavisinde önemli bir adım atılmış olur.

Alzheimer hastalığını engellemek için illa da hücresel temelli bir terapi şart değil. Biz de kendi çabalarımızla bir şeyler yapabiliriz. Noradrenalin üretmek için yapılacak en güzel şeylerden biri egzersiz ve spor yapmaktır. Zihinsel olarak bizi zorlayan bulmacalar çok faydalı olabilir. Düşünmeye sevk edecek zihinsel egzersizler de noradrenalin üretimini tetikler. Nedir bu etkinlikler? Bir kitap okumak, müzik aleti çalmayı öğrenmek, yabancı dil öğrenmek, satranç oynamak! Daha önceden Alzheimer hastalığını öğrenmede ikinci bir dil öğrenmenin önemini yazmıştık. Beyni sürekli dinç tutarak birçok nörodejeneratif hastalığı kendimizden uzaklaştırabiliriz.