Asperger Sendromu Nedir?

7 Mayıs 2024 Çağlayan Taybaş

Asperger sendromu kişilerin sosyal bir çevrede diğerleriyle olan etkileşimini ve sözel olmayan iletişim yollarını etkileyen bir otizm spektrum rahatsızlığıdır. Asperger sendromunu diğer otizm rahatsızlarından ayıran nokta dil ve bilişsel yeteneklerin asperger hastalarında hasar görmemiş olmasıdır. Asperger sendromunun en belirgin özellikleri: iletişim kuramama, tekrarlı konuşma, sıradışı yetenekler, sınırlı sosyal etkileşim, uygunsuz gülme, başkalarının duygularını zor anlama, düzensiz hareketler ve sakarlıktır.

Sendromun ismi 1944’te bu rahatsızlığı tanımlayan Hans Asperger’den gelmektedir. Asperger sözel olmayan iletişimde zorluk yaşayan çocuklarda yaptığı çalışmalarında çocukların empati yeteneklerinin kısıtlı olduğunu, fiziksel olarak da çocuklarda sakarlık, beceriksizlik bulunduğunu fark etti. Asperger sendromu o zamandan gittikçe daha fazla araştırıldı ve günümüzdeki modern hali 1981’de netliğe kavuşturuldu.

Asperger Sendromu Tanısı Nasıl Yapılır?

Rahatsızlığın standart tanı kriterleri sosyal etkileşimde bozukluk olması, tekrarlayıcı ve stereotipik davranışlar ile ilgiler, bilişsel gelişimin ve dil becerisinin bulunmamasıdır. Bunların dışında günlük yaşamda önemli sayılacak bozuklukların olması tanıya yardımcı olur. Hastalığın tanısı 4-11 yaş arasındaki çocuklarda yapılır. Çocukların farklı ortamlarda gözlemlenmesi, sözel ve sözel dışı olan güçlü ve güçsüz tarafları, öğrenme tarzı, psikomotor ve bilişsel işlevlerin ölçüldüğü testler, bağımsız yaşam becerilerinin ölçülmesiyle değerlendirme yapılır. Tanının gecikmesi ya da yanlış tanı konulması durumunda, kötü sonuçlar doğabilir. Hastaya yanlış ilaçlar verilmesi davranış bozukluklarının daha fazla kötüleşmesine sebep olabilir. Çocukların bazısına hiperaktivite ve dikkat eksikliği teşhisi konulabilir. Erişkin kişilere tanı koymak daha zor olmaktadır. Hastalık yaşla birlikte seyir değiştirebilir.

Asperger Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Rahatsızlığın tedavisinde en etkili yöntem, zayıf iletişim becerilerine, tekrarlayıcı davranışlara, obsesif belirtilere uygun terapilerin uygulanmasıdır. Bunun için hastaların;

Diğer insanlarla etkileşim kurabilmeleri için, sosyal beceri eğitimi
Stresle başa çıkmayı kolaylaştıran, tekrarlayıcı rutinleri azaltan bilişsel davranış terapisi
Anksiyete ve depresyon tedavisine yönelik ilaç kullanımı
Motor koordinasyon ve algısal bütünlüğü sağlamak için fizik tedavi veya mesleki tedavi
Sosyal iletişimi geliştiren müdahaleler ve konuşma terapileri uygulanması
Evdeki davranışsal teknikler için ebeveynlerin eğitilerek desteklenmesi sağlanmalıdır.

Asperger sendromunun tam bir tedavisi olmamasına karşın, doğru terapilerle hastada büyük değişimler olabiliyor ve hayatını daha iyi bir şekilde yaşayabiliyor.

İlaç tedavisi
Asperger hastalığını tedavi edecek bir ilaç yok ancak bazı kişiler aynı anda ortaya çıkan depresyon ve anksiyete gibi yaygın durumların semptomlarını yönetmek için ilaç kullanabilir.

Bazen reçete edilen ilaçlar şunları içerir:

Antidepresanlar. Antidepresanlar depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Yaygın bir antidepresan türü olan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar), anksiyete bozuklukları ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) semptomlarına da fayda sağlayabilir.
Anti-anksiyete ilaçları. SSRI’lar ve benzodiazepinler de dahil olmak üzere anti-anksiyete ilaçları, sosyal anksiyete ve diğer anksiyete bozukluklarının semptomlarını azaltabilir.

Anti-psikotik ilaçlar. Bazı doktorlar bunları sinirlilik ve ajitasyon için reçete edebilir. Risperidon ve aripiprazol şu anda Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından bu amaç için onaylanan tek ilaçlardır.

Terapi
Çeşitli terapi yaklaşımları iletişim becerilerini, duygusal düzenlemeyi ve sosyal etkileşimi geliştirmeye yardımcı olabilir. Bunlar şunları içerir:

Bilişsel davranışçı terapi (CBT). BDT, olumsuz ve yararsız düşünce ve davranış kalıplarını tanımlamaya ve değiştirmeye yardımcı olabilecek bir psikoterapi türüdür. BDT kaygı, depresyon ve diğer kişisel zorluklara veya günlük zorluklara yardımcı olabilir.
Konuşma terapisi. Bir konuşma terapisti dil ve iletişim zorluklarını değerlendirir ve ele alır. Asperger hastası biri için konuşma terapisi ses kontrolünde yardımcı olabilir.

Sosyal beceri eğitimi. Sosyal beceri programları, sosyal etkileşimi insanlar için zorlaştıran konuları ele alır. Öğretilen beceriler, konuşma becerilerinden sosyal ipuçlarını ve argo ve yaygın olarak kullanılan ifadeler gibi gerçek olmayan dili anlamaya kadar değişebilir.

Fizik tedavi (PT) ve mesleki terapi (OT). PT ve OT, ince motor becerilerin ve koordinasyonun geliştirilmesine yardımcı olabilir. OT ayrıca Asperger sendromlu çocukların duyusal sorunlarla baş etmelerine de yardımcı olabilir.
Ebeveyn eğitimi ve terapisi aynı zamanda ebeveynlerin otizm spektrumunda bir çocuk yetiştirme konusunda destek almalarına da yardımcı olabilir.

Diğer yaklaşımlar

Diğer yaklaşımların Asperger hastalarına faydalarını destekleyen çok fazla araştırma yok ancak bu, onların mutlaka yardımcı olamayacağı anlamına gelmiyor.

Diğer potansiyel olarak yararlı stratejiler şunları içerir:

Melatonin. Asperger sendromlu çocuklarda nadir görülen uyku bozuklukları kaygıyı, depresyonu ve sinirliliği daha da kötüleştirebilir. 2018’deki bazı kanıtlar melatoninin fayda sağlayabileceğini öne sürüyor, bu nedenle doktorunuza denemenizi istemeniz faydalı olabilir.

Müzik ve sanat terapisi. Müzik terapisi (aynı zamanda ses iyileştirme terapisi olarak da bilinir) ve sanat terapisi, Asperger hastalığıyla ilişkili iletişim, duygusal ve sosyal zorluklara yardımcı olabilir.

Masaj terapisi. Masaj terapisi, dokunulmaktan rahat oldukları sürece bazı otistik kişilerde kaygı veya duyusal ilişkili semptomlarda kısa süreli bir azalma sağlayabilir.

Akupunktur. 2018 yılında yapılan bir inceleme, akupunkturun diğer OSB semptomlarının yanı sıra sosyal adaptasyonu ve uykuyu iyileştirmeye yardımcı olabileceğini buldu. İnceleme yazarları bu bulguları desteklemek için daha büyük randomize kontrollü çalışmalara ihtiyaç olduğunu vurguladılar.

Destek grupları. Asperger sendromu olan çocuklar ve yetişkinler, aileleriyle birlikte, spektrumdaki diğer kişilerle bağlantı kurmayı faydalı bulabilirler. Destek grupları ve çevrimiçi forumlar, Asperger sendromunu tartışmak ve daha fazla bilgi ve rehberlik almak için erişilebilir bir ortam sunar.

Asperger Sendromunun Otizmden Farkı Nedir?

Asperger sendromu artık DSM-5”te bağımsız bir tanı değildir. Bu son baskı 2013 yılında yayınlandı. O zamandan bu yana, kılavuzun önceki baskılarındaki tanı kriterlerine göre Asperger tanısı almış olan herkese, bunun yerine OSB tanısı konacaktı. Asperger sendromuyla ilişkili belirtiler artık kalıcı iletişim ve davranış kalıplarından oluşan bir spektrum olan OSB kapsamına giriyor. Ancak bu değişiklikten önce Asperger tanısı alan birçok kişi hâlâ orijinal terimi tercih ediyor olabilir.

Asperger’i OSB’den ayıran en büyük fark, Asperger’li kişilerin aşağıdaki eğilimlere sahip olmasıdır:

Otizmin daha hafif belirtilerini göster
Dil gecikmesi olmadan güçlü dil becerilerine sahip olmak
Çok az günlük desteğe ihtiyaç duyabilirler ve yaşamlarının ilerleyen zamanlarına kadar tanı alamayabilirler.

Asperger Sendromunun Belirtileri Nelerdir?

Asperger sendromunun bazı belirtileri şunlardır:

Hiperodak. Pek çok insan dar bir ilgi alanına aşırı derecede odaklanır. Çocuklar için bu, örneğin tren tarifeleri veya dinozorlar gibi şeylere ilgi duymak olabilir. Bu ilgi akranları ve yetişkinlerle tek taraflı konuşmaları tetikleyebilir.

Sosyal ipuçlarını tanımakta zorluk. Asperger sendromu olan kişiler, konuşmanın konusunu değiştirme girişimlerinden habersiz kalabilirler; bu da sosyal etkileşimlerde zorluk yaşamalarının bir nedeni olabilir. Ayrıca belirli yerlerde seslerini ne zaman kısmaları gerektiğini bilmekte de zorluk yaşayabilirler.
Yüz ifadelerini veya vücut dilini okumakta zorluk. Pek çok otistik insan, diğer insanların duygularını tanımakta ve anlamakta zorluk çeker. Beden dilini yorumlamakta zorluk yaşayabilirler, göz teması kurmaktan kaçınabilirler, monoton konuşabilirler ve çok az yüz ifadesi gösterebilirler.

Motor becerilerde ve koordinasyonda zorluk. Asperger sendromlu bazı çocuklar koşma veya yürüme gibi temel motor becerileri zorlayıcı bulabilirler. Koordinasyon eksikliği yaşayabilirler ve tırmanma veya bisiklete binme konusunda zorluk yaşayabilirler.

Asperger sendromunu teşhis etmek için daha önce kullanılan kriterler hakkında daha fazla bilgi edinin.

Asperger Sendromuna Ne Sebep Olur?

Beyindeki değişiklikler tüm OSB teşhislerinden sorumludur, ancak doktorlar bu değişikliklere neyin sebep olduğunu henüz tam olarak belirleyemedi. Uzmanlar, genetik ve kimyasallar veya virüsler gibi çevresel toksinlere maruz kalma da dahil olmak üzere otizmin gelişimine katkıda bulunabilecek birkaç potansiyel faktör belirlediler. Erkek çocukların OSB tanısı alma olasılığı daha yüksektir. Bununla birlikte, 2017 araştırması pek çok otistik kız çocuğuna hiçbir zaman doğru tanıyı alamadığını öne sürüyor.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş