Ayrık Beyin Fenomeni

Evvel zaman içinde ilaç ile tedavi edilemeyen epilepsinin tedavisi için kullanılan “kallozotomi” adı verilen bir cerrahi prosedür varmış. Epilepsinin sebebi olarak beynin bir bölümünde aşırı aktif olan sinir hücrelerinin “korpus kallozum” aracılığı ile diğer bölüme geçerek ciddi nöbetlere yol açması olduğu düşünülüyormuş. Kallozotomi ile korpus kallozumun alınmasının epilepsi nöbetlerini dindireceği düşünülmüş. Sağ beyin ve sol beyni birbiri ile buluşturan korpus kallozumun alınmasının gerçekten de epilepsi sorununu ortadan kaldırıyor olsa da başka başka problemlere yol açtığının görülmesi hiç de uzun sürmemiş.
Eh, sağ beyin ve sol beynin bağlantısını kuran bölümü ortadan kaldırdığınız bir prosedürün yan etkisini hayal etmek çok da zor değil. Sağ beyin ve sol beyin gayet sağlıklı ama birbirinden bağımsız hareket etmeye başlamışlar. Sonradan bu fenomene “Ayrık Beyin” adı verilmiş. Ayrık beyin araştırmacılar için sağ ve sol beynin birbirlerinden ayrı neler yaptığını araştırmak için inanılmaz bir fırsat olarak görülürken, bireyler için garip ve zorlu deneyimler yaşatan bir fenomen olarak tarihe geçmiş.
Ayrık beyinlerde beynin bir bölümünün algıladığı bilgiye dair diğer bölümün bilinçli bir farkındalığı yoktur. Bunun nelere yol açtığına girmeden önce şu ayrıntıları bilmek gerek: Sol beyin vücudun sağ tarafı ve sağ görme alanını etkilerken, sağ beyin de sol vücut ve sol görme alanını etkiler. Ve sadece sol beyin yaşadığı bilinçli deneyimi sözel olarak dile getirebilir. Bu ayrık beyni olmayan kişiler için de doğru bir bilgi, fakat korpus kallozum gerekli bilgiyi ileterek sağ beyni de konuşabilir kılar. Kısacası bu ayrılık sağ beyin için sol beyinden daha zordur çünkü kendini sözel olarak ifade etme yolu ortadan kalkmıştır. Sağ beyin ise görsel-uzamsal işlevlerde daha başarılıdır, ama bu dil işlevi kadar hayati mi konusu tartışmaya açık tabii.
İki Yarımküre Bağımsız Hareket Ediyor
Ayrık beyni klasik bir deneyle açıklamak gerekirse hastaların sol beynine tavuk ayağı resmi, sağ beynine ise kar resmi gösterdiler ve alakalı resmi seçmelerini istediler. Doğru cevap tavuk ayağı için tavuk, kar için de kar küreği olmalıydı. Ayrık beyin hastaları sol elleriyle küreği sağ elleri ile tavuğu seçtiler. Bu beklenilir bir seçim iken, esas şaşırtıcı nokta şu oldu: Hastalara neden bu resmi seçtiniz sorusunu sorduklarında “Çok basit, tavuk ayağı tavuk ile ilişkili, kürek ile de tavuğun tüylerini toplarsın.” cevabını aldılar. Kısacası sol beyin derdini pek tabii anlatabilirken, sağ beynin yaptığı seçime de kendi algıladığı şekilde bir açıklama getirmeye çalıştı çünkü sağ beyin kendini ifade edemiyordu.
Yazı boyunca sağ beyin ve sol beyinden tamamen birbirinden bağımsızmış gibi konuştuğumu fark etmişsinizdir. Bilinç araştırmacıları için de ayrık beyin fenomeni şu soruyu gündeme getirdi: İki hemisfer birbirinden ayrı bilinç deneyimlerine sahip olabilir mi ve biz bunu korpus kallozumun varlığı sebebi ile bugüne kadar fark edememiş olabilir miyiz? Hatta bazı araştırmacılar sadece sol beynin bilinçli olduğunu çünkü bilinç deneyimini sözel bir şekilde dile getiren tarafın o olduğunu iddia ettiler. Yeni dönem araştırmacılar ise bu iki görüşün de doğru olmadığını, tek bir bilişin varlığının geçerli olduğunu ama algının ikiye bölünmüş olabileceğini öne sürdüler. Bu mevzu da bu şekilde beyin ile ilgilenen bilim adamlarının tartışmaları ile, literatürde tam bir cevabı olmayan, fakat farklı görüşlerin yer aldığı bir mevzu olarak kitaplara geçti.
Hazırlayan: Beste Uysal
Kaynaklar
- Carlson, N. R. (2004). Physiology of Behavior 11th Edition. Pearson.
- Colvin, M. K., & Gazzaniga, M. S. (2007). Split Brain Cases. The Blackwell Companion to Consciousness (s. 181-193). içinde Blackwell Publishing Ltd.
- Gazzaniga, M. S. (1995). Principles of Human Brain Organization Derived from Split-Brain Studies. Neuron, 217-228
- Gazzaniga, M. S. (2000). Cerebral Specialization and Interhemispheric Communication: Does the Corpus Callosum Enable the Human Condition? Brain, 1293-1326.
- Gazzaniga, M. S., & Miller, M. B. (2009). The Left Hemisphere Does Not Miss the Right Hemisphere. S. Laureys, & G. Tononi içinde, The Neurology of Consciousness: Cognitive Neuroscience and Neuropathology (s. 261-270). Elsevier
- Sperry, R. W. (1968). Hemisphere Deconnection and Unity in Conscious Awareness American Psychologist, 723-733.
- Sperry, R. (1984). Consciousness, Personal Identity and The Divided Brain. Neuropsychologia, 661-673