Doğal Afetler ile Gelen Stres Beyni Nasıl Etkiliyor?

1 Mart 201630 Eylül 2017 Çağlayan Taybaş 0 yorum

Doğal afetler yaşamış insanların neredeyse hepsi hiç şüphesiz büyük bir travma yaşamışlardır. Büyük bir depremin hayatta kalanlar üzerindeki etkilerini inceleyen araştırmacılar bir kişinin travmadan iyileşme oranının kişinin özgüveniyle ilişkili olduğunu düşünüyorlar.

Araştırmacılar 2011 yılında meydana gelen büyük Doğu Japonya depremi öncesinde bazı üniversite öğrencilerinin beyin taramalarını yapmışlardı. Depremden sonra da bu 37 kişi üzerinde tekrar bazı beyin taramaları yapıldı ve strese bağlı beyinde gerçekleşen değişiklikler aylarca incelendi. Bu araştırma doğal afetler sonrasında beyinde ne gibi değişikliklerin ve hasarların meydana geldiği konusunda bizlere önemli veriler sunuyor.

Çalışmaya dâhil olmayıp dışarıdan yorumlayan biri olarak Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi psikiyatri profesörü Rajita Sinha çalışmada elde edilen bu verilerin beynin dinamik yapısını ve çevremizdeki kişiliğimizi etkileyen olaylara beynimizin nasıl cevap verdiğini bulmak açısından önemli olduğunu belirtiyor.

Doğal Afetler Hipokampüs ve Orbitofrontal Korteksi Küçültüyor

Kazalardan hemen sonra alınan beyin taramalarında araştırmacılar hipokampüs ve orbitofrontal korteks olmak üzere iki beyin bölgesinin hacminde kazadan öncesine oranla önemli bir azalma buldular. Kazadan bir yıl sonra araştırmacılar taramaları tekrar yaptılar ve hipokampüsün hacminin hala azalmaya devam ettiğini ve insanlardaki endişe ve depresyon seviyelerinin artmadığını gördüler. Ancak orbitofrontal korteksin hacmi hipokampüsün aksine artış göstermişti. Dahası bu artış hayatta kalan kişilerdeki özgüven duygusuyla doğru orantılı bir şekilde artıyordu.

İleri Okuma: Hipokampüs Nedir?

Elde edilen bulgular stresli bir olay sonrası beyinde gerçekleşen yapısal değişikliklerin durağan değil hayat boyunca faal olduğuna işaret ediyor. Araştırmacılar özgüveni yüksek kişilerin duygusal stres ile mücadelede daha başarılı olduklarını ve bunun beyinde çeşitli bölgelerde gerçekleşen değişimler olarak yansıdığını söylüyorlar.

Doğal Afetler Travmalara Yol Açıyor

Bu araştırma doğal afetlerden kaynaklanan stresin beyinde sebep olduğu değişiklikleri göstermede bize yardımcı olsa da çalışma bir sebep sonuç ilişkisi olarak görülemez ve travmadan kurtulmamızı sağlayan duygunun gerçekten yüksek özgüvenden mi kaynaklandığını kesin olarak söyleyemeyiz. Ayrıca strese bağlı beyin değişimlerinin gerçekten orbitofrontal kortekste olduğu gibi tersinir olduğunu bilmek için daha fazla araştırma yapılması gereklidir. Ancak fazla stresli olayların hipokampüs ve orbitofrontal kortekste yapısal değişikliklere yol açtığını gösteren başka araştırmalar da vardır.

Beyinde stresin etkilerini çalışan Prof. Sinha bu bölgelerin travmatik olaylarda zarar gören nöral ağın bir üyesi olduğunu ifade ediyor. Hipokampüs ve orbitofrontal korteksin strese karşı çok hassas olmasının altında yatan sebep tamamen evrimsel süreçten kaynaklanan beynin biyolojisinden ileri geliyor.

LiveScience’a verdiği röportajında Sinha bu bölgelerin stres ile ilgili çeşitli nörokimyasalları bünyesinde barındırdığını belirtiyor. Bu yüzden bu alanlar diğer bölgelere oranla stresten daha fazla etkileniyor. Ayrıca kortizol, nörepinefrin gibi hormonlara daha fazla cevap verdiğini söylüyor. Ayrıca üst düzey bir travma durumuyla karşı karşıya kaldığımızda bu hormonlar beynimizde sel gibi akıyor ve nöronlarımızda çeşitli davranışlara sebep oluyor.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş