Ekran Işığı Vücudun Biyolojik Saatine Zarar Veriyor

1 Mart 2016 Çağlayan Taybaş

Teknolojiyle iç içe olduğumuz 2015 yılında her gün televizyon, bilgisayar veya telefonlarla birlikte yaşıyoruz. Teknolojinin hayatımızı kolaylaştırdığı su götürmez bir gerçek ancak bu silikon dünyanın sadece güneş ışığıyla evrimleşen vücudumuza etkileri de madalyonun bir başka yüzünü gösteriyor. Teknolojik aletlerimizden yayılan ekran Işığı vücudumuzun biyolojik saatini bozabiliyor.

Uyku konusunda uzman bilim insanları uykuya dalmadan önce herhangi bir ekran ışığına maruz kalmamamız konusunda bizi uyarıyor. Aksi bir şekilde yatağının kenarına cep telefonunu koyarak uyuyanları ise kötü bir gece uykusu ve beraberinde güne kötü bir başlangıç bekliyor olabilir.

Ekran Işığı Biyolojik Saati Bozuyor

Amerika’da Boston Kadın Hastanesi’nde yapılan yeni bir araştırma tablet bilgisayarlardan gelen ışığın vücudun biyolojik saatini zayıflattığını gösteriyor. Bu şekilde bir anlatım size belki çok ciddi görünmeyebilir ama vücudun iç saatinin sekteye uğraması sağlık açısından ciddi tehlikeler barındırıyor. Uyku kalitenizin bağışıklık sisteminizden yeme alışkanlıklarınıza kadar çok sayıda metabolik işlevle bağlantısı bulunuyor.

Vücudun biyolojik saati ne zaman yemek yiyeceğimize, uyuyacağımıza ve uyanacağımıza karar veren mekanizmaların başında geliyor. Bu iç saatin düzenlenmesi ise temel olarak gündüz ve gece maruz kaldığımız ışık miktarına bağlı olarak gerçekleşiyor. Örneğin, insan metabolizması gece 12 ile 3 arası uykuyu tetikleyici ve vücudun doku onarımını başlatan bir hormon olan melatonin salgılıyor.

Ekran Işığı Melatonin Seviyelerini Düşürüyor

Bilim insanları uzun bir süredir gece maruz kaldığımız ekran Işığı ile ilgili araştırmalar yapıyorlardı. Başta uyku döngüsü de dahil olmak üzere vücudun biyolojik saatini bozduğunu biliyordu. Bunun temel sebebi vücudumuz gece çok fazla ışık görerek evrimleşmemiş olmasıdır. Binlerce yıldır insan türü geceleri sadece ay ışığıyla yetinmiş, elektrik bulunuşuna kadar ise kandil, gaz lambası gibi zayıf ışık türleriyle yaşamını devam ettirmiştir. Ancak elektrik ve beraberinde gelen güçlü ışık insanların vücutlarında uyku sinyalini bozuyor ve yapay bir gündüz etkisi yaratarak biyolojik saate zarar veriyor.

Dünyada Milyonlarca İnsan Bu Aletleri Kullanıyor

Parlak ekran Işığı yayan elektronik cihazlar günümüzde kaçınılmaz bir şekilde bağımlı olduğumuz teknolojik aletler arasında yer alıyor. Yapılan çalışmada ise araştırmacılar satış rakamları ve kullanım yaygınlığını göz önüne alarak iPad’i incelediler. Apple şirketi 2010 yılında iPad’leri satışına sunmasından itibaren dünyada 225 milyondan fazla kişinin evine tablet bilgisayarlar girdi. Gerçekten inanılmaz bir rakam.

Araştırmacılar çalışmalarında 6’sı kadın, 6’sı ise erkek olmak üzere 20’li yaşlarının ortasında 12 kişiyi incelediler. 2 hafta boyunca katılımcılar akşam 10’dan önce 5 gece iPad’lerinden 5 gece ise basılı kitaptan 4 saat okudular. Ekip bir sonraki aşamada katılımcıların ne kadar sürede uykuya daldıklarını, ne kadar zaman uyuduklarını ve her bir uyku evresinde geçirdikleri zamanı incelediler. Uyku 4 evreden oluşan ve uyanıklıktan farklı bir biyokimyasal yapıya sahip olaylar bütünüdür. İlk iki evrede vücut fiziksel olarak dinlenirken, 3. ve 4. Aşamalarda beynin zihinsel onarım süreci yoğun olarak yaşanır ve son aşamada REM uykusunda özellikle hafıza ve öğrenme süreçleri geliştirilir. REM uykusu 3. ve 4. Aşamadan oluşan derin uykuyla beraber hangi bilgilerin beyinde kalacağına hangilerinin ise silineceğine karar verilen aşamalardır.

Ekran Işığı REM Uykusunu Azaltıyor

Elde edilen sonuçlarda katılımcıların iPad’de kitap okuduktan sonra uykuya dalma sürelerinin basılı kitaptakine kıyasla 10 dk daha uzun olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında kişilerin REM uykusunda da daha az süre kaldıkları gözlemlenmiştir. Uyku süreleri karşılaştırıldığında iPad’den veya basılı kitaptan okumak arasında herhangi bir fark gözlenmemiştir ancak katılımcıların ertesi günkü ruh halleri arasında kayda değer farklar görülmüştür. iPad’den kitap okuyan bireylerin ertesi güne daha yorgun ve halsiz başladıkları görülüyor.

Sonuç olarak evrimsel gelişimimize ters bir şekilde kullanılan yapay ışık vücudun biyolojik saatine zarar vererek uyku süreçlerini aksatıyor. Bunun sonuçları ise hafıza ve öğrenme mekanizmalarında oluşabilecek olası sorunlarla beraber ertesi gün yaşanan halsizlik ve yorgun hissetme oluyor. Biyolojik saatin bozulması ise uykunun haricinde birçok metabolik sorunu da beraberinde getiriyor. Bunların başında obezite, şeker hastalığı ve yüksek tansiyon gibi halk arasında ismini çokça duyduğumuz hastalıklar da var.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş