Frontotemporal Demans (Bunama)
Frontotemporal demans (bunama) frontal ve temporal lobun kesiştiği bölgedeki nörodejenerasyon sonucu nöronların ölmesi veya ciddi hasar görmesiyle ortaya çıkar. Bu hastalıkta frontotemporal bölgedeki nöronların 70%’i ölür. Frontotemporal demansın (FTD) en yaygın belirtlileri kişilik değişimi, sosyal ve kişisel davranışlarda değişiklik, duygusal kararsızlık ve dili ifade etmede yaşanan güçlükler, algı ve hafıza sorunlarıdır. Tüm frontotemporal demans yaşayan hastalar kendilerini sosyal hayattan izole ederler. Alzheimer hastalığı gibi diğer demans türlerinin aksine bellek sorunları bu rahatsızlığın temel bir özelliği değildir.
İlk olarak Arnold Pick tarafından tanımlanan ve Pick hastalığı adı verilen bu rahatsızlık daha sonra isim değiştirmiştir. Gençlerde görülme sıklığı yaklaşık 20% olup Alzheimer hastalığından sonra en sık görülen demans türüdür, 60 yaş öncesi demansın yaklaşık 50%’sini oluşturmaktadır.
Frontrotemporal Demans Türleri
1) FTD’nin Davranışsal Varyantı
Frontotemporal demansın üç farklı türü vardır. İlki kişilik ve davranış ile ilgili beyin bölgelerinde hasar meydana gelmesinden dolayı ortaya çıkan FTD’nin davranışsal varyantıdır (BV-FTD). En yaygın frontotemporal demans türü budur. BV-FTD’de hastanın kişisel hijyen alışkanlıkları değişmeye başlar, düşünce mekanizmaları farklılaşır. Davranışlarında ve hayatında bir terslik olduğunu ise çok nadiren farkeder. Bu kişiler sosyal olarak kendilerini tecrit ederler. Evde yalnız kaldıkları zamanlarda ise iştahlarında ciddi bir artış gözlenir. Bazılarında bu asosyallik ortama uygun davranışlar sergilememelerinden dolayı kaynaklanır. Örneğin bazı hastalar hiç neden yokken cinsel konular konuşmaya başlar veya porno izlemeye başlarlar. BV-FTD’nin en yaygın işaretlerinden biri herhangi bir şey ile ilgilenmeme halidir, yani apati gösterirler. Ancak sadece apati oluşumuna bakarak hastaya FTD teşhisi koyamayız, zira apati birçok rahatsızlıkta görülebilir.
2) FTD’nin temporal varyantı
İkinci FTD türü semantik demans veya FTD’nin temporal varyantı (TV-FTD) olarak adlandırılır. Bu demansın temel belirtisi hastanın kelimenin ne anlama geldiğini anlayamamasıdır. Sadece duyduğu sözcükler değil bazen hastalar etraflarındaki eşyaların da ne olduğunu anlayamaz. Örneğin bir kuş ve uçak resmi kendisine gösterildiğinde hasta bunların arasındaki farkı ayırt edemeyebilir. Doktorlar bu tür hastalar için klasik bir test uygular ve hastalığın hangi belirtilerinin olduğunu anlarlar. Bu testte hastaya bir piramit, bir palmiye ağacı ve çam ağacı gösterilir. Ağaçlardan hangisinin piramide en çok benzediği sorulur. TV-FTD hastalarının neredeyse hepsi bu soruya doğru yanıtı veremezler.
3) İlerleyen, Akıcı Olmayan Afazi
Üçüncü tür frontotemporal demans ise ilerleyen, akıcı olmayan afazi (PNFA) olarak adlandırılır. Afazi olarak adlandırılması hastanın konuşmada çok güçlük yaşamasından dolayıdır. Bu tür demansta hastalar doğru sözcükleri bulmada zorluk yaşarlar ama aynı zamanda konuşmayı sağlayan kasların koordinasyonunda da bazı sorunlar vardır. Zaman geçtikçe hastalar sadece tek heceli sözcükler konuşur veya tamamen susarlar.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Kaynak: Memory Loss: A Practical Guide for Clinicians,
