Görme Kaybı Olduğunda Diğer Duyular Güçlenebilir
Şimdi bir gözünüzü kapatın ve o halde 10 dakika bekleyin. Beyniniz yeni duruma uyum sağlamaya başladı bile! Bir gözden gelen sinyallerin 5 dakikalığına bile kesilmesi beyinde hemen plastisite süreçlerini başlatıyor. Beyinde görsel bilgiyi işleyen görme korteksi de dahil hiçbir bölgenin tam kesin sınırları yok. İhtiyaç halinde nöronlar hep birbirine yardım ediyor. Bir duyusu eksik insanların diğer duyularının daha gelişmiş olduğunu duymuş veya görmüşsünüzdür. Tam görme kaybında da görme korteksi (V1 alanı) artık görsel bilgiyi işlemediğinden işlevini farklı duyulara aktarıyor. Beyin işlevinde hiçbir azalma olmuyor ancak sadece görev değişimi oluyor.
İleri Okuma: Beyni Yeniden Şekillendirmek Mümkün
Kısa Süreli Görme Kaybı Bile Değişimi Başlatabilir
Beynimizin esneklik kabiliyeti çok yüksektir. Sol gözün faaliyeti geçici olarak 1 hafta bile engellense ve görme kaybı oluşsa beynimizin ilgili bölgesi hemen uyum sağlamaya çalışır. Böyle bir durumda sol gözden gelen sinyalleri işleyen nöronlar sağ gözden gelen sinyallere doğru yönlendirir. Birkaç dakikalık görsel yoksunluk bile beynin plastisite sürecini başlatmak için yeterlidir. Bu sonuç gösteriyor ki beyni anlamada başvurulacak en önemli bilim dallarından birisi evrimdir. Zira her işlev ihtiyaç neticesinde ortaya çıkmakta ve ihtiyaç duyulmadığında ortadan kaldırılmaktadır. Aslında bu durum beynin bütün alanları için geçerlidir.
Şundan sadece bir 10 yıl öncesine kadar belirli bir yaştan sonra beyninizin değişmeyeceği, zekânızın sabit kalacağı düşünülüyordu. Bilim insanları insan beyninin hayat boyunca pek bir değişime uğramadığını, nöronlar arasındaki bağlantıların sabit kaldığını zannediyorlardı. Hatta lise kitaplarına bakarsanız hâlâ beyinde yeni sinir hücrelerinin üretilmediği yazar.
Nöroplastisite Nedir?
Bir insan yedisinde neyse yetmişinde de odur, huylu huyundan vazgeçmez gibi birçok atasözü olmasına rağmen insanlar değişir. Nöronların yeniden yapılandırılması işlemi nöroplastisite olarak bilinir. Bir alışkanlığınız var diyelim, örneğin yatmadan önce mutlaka şeftali suyu içiyorsunuz. Siz bunu zamanla tekrarladıkça ve bundan keyif aldıkça bu davranışınızı tetikleyen nöronlar arasındaki bağlantı güçleniyor. Bu nöral bağlantıların güçlenmesi ve gevşetilmesi işlemleri genel olarak nöroplastisite denir.
İleri Okuma: Nöroplastisitenin Önemi
Neden alışkın olduğumuz şeyleri kolayca yaparken yeni bir eylemi gerçekleştirirken rahatsızlık duyarız? Çünkü insan beyni doğadaki diğer tüm maddeler gibi enerjinin korunumu kanununa tabidir. Beyin yeni bir bilgi girişi yapıyor ve ona aşina olmadığı için daha fazla enerji harcamak zorunda kalıyor ve bu da rahatsızlık yaratıyor. Görme kaybı olduğunda görme ile ilgili nöronlar artık görsel sinyaller almadığında gereksiz yere enerji harcamış olacaklar. Beyin bu durumun önüne geçmek için görsel sinyalleri işleyen nöronları farklı duyulardan gelen sinyalleri işlemek için görevlendiriyor.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
