Hafıza Kapasitesi Sanılandan 10 Kat Fazla Olabilir
İnsan beyninin hafıza kapasitesi nedir diye sorsak ne cevap verirdiniz? Bu işi biraz basitleştirmek için bilgisayar hafızasının ölçüm birimi bitler üstünden yapalım. Bilgisayarlarımız artık 200, 500 gb veya 1 tb boyutlarındaki depolara sahip. Beyinde işler böyle ilerlemiyor tabii. Bilgilerin henüz nasıl depolandığını tam olarak bilmiyoruz. Ancak nöronlar arasındaki sinapslar ne kadar kuvvetliyse var olan bilgiye de o kadar kolay ulaşıyoruz. Biz sinapsların güçlerini ölçerek hafıza kapasitesini bit cinsinden hesaplayabiliriz. Bu durumda hafıza kapasitesi hem sinapsların sayısına hem de sinapsların kuvvetlerine bağlı olur. Son yapılan bellek ölçümleri ise inanılmaz bir şey ortaya çıkardı.
Beynin Yapısı ve Organizasyonu
Beynin yapısından ve organizasyonundan biraz bahsedelim. Nöronlar bir hücre gövdesi, dendrit ve gövdeden bir kablo gibi çıkan bir aksona sahiptir. Genel yapıda dendritler hücre gövdesinin yakınında bulunur ve gelen sinyalleri alırlar. Sinapslar genelde aksonlar ile dendritler arasında kurulur ancak bunun birçok istisna durumu da mevcuttur. Sinapsın iki tarafındaki nöron da aktif olduğunda sinapslar daha güçlü olurlar ve böylece bellek oluşumu gerçekleşir. Bir de dendritlerin üstünde bulunan dendritik dallar vardır. Bunlar sinaps ortamı için gerekli molekülleri salgılarlar ve sinapsların daha güçlü olmasını sağlarlar. Ayrıca karşı aksondan gelen sinyalleri de alabilirler.
Bazı aksonlar aynı dendritle iki ya da daha fazla sinaps kurabiliyor. Bunu sağlayan yapılar dendritik dallardır. Bir dendritin farklı bölgelerinde dendritik dallar olabilir ve aksonlar farklı dendritik dallara bağlanabilir. Buradaki önemli nokta aksonun bağlandığı tüm dendritik dallardaki sinapsların aynı güçte olmasıdır. Nöral faaliyet bir nöronda aynı kalacağı için tüm sinapslar aynı kuvvette uyarılmalıdır. Bir akson – bir dendrit arasında kurulan sinaps bir hafıza birimi oluşturuyorsa, bir akson 5 dendritik dal arasında kurulan sinapslar daha fazla hafıza oluşturmayacak mı? Her şey burada başlıyor.
Dendritik Dallar ve Hafıza Kapasitesi
Araştırmacılar 26 farklı dendritik dal büyüklerini incelediler ve her birini farklı sinaptik kuvvet ile eşleştirdiler. Yapılan analizler sonucunda her bir sinapsın yaklaşık olarak 4.7 bit bilgi depolayabildiğini gördüler. Önceki sayılardan çok daha fazla! Beyinde trilyonlarca sinaps var. 4.7 bit bilgiyi bu trilyonlarla çarptığımızda muazzam bir hafıza kapasitesine ulaşıyoruz. İnsan beyni bizim düşündüğümüzden çok daha büyük bir bilgi deposuna sahip.
Hafıza kapasitesi sürekli artıyor! Şu an 1 petabayt (1024 terabayt) olarak hesaplandı. Bu internetteki video, yazı, fotoğraf ne varsa içine almaya yetecek bir büyüklük. İnsan beyni ihtiyaca göre sürekli kendini yeniliyor ve geliştiriyor. Peki neden aradığımızı hemen bulamıyoruz? Beyin sürekli ihtiyacı olan ve olmayan bilgileri kategorilere sokuyor, ilgili sinaps bağlantılarını düzenliyor. Sürekli bir faaliyet ve düzenleme gerçekleşiyor.
İhtiyaç Duyulmayan Bilgiler Arka Plana Atılıyor
İhtiyaç duymadığımız bilgileri aldıkça beyin bunları depolamak için ihtiyaç duyduğumuz bilgileri arka plana atıyor. Örneğin Facebook’a girdiğinizde bir haber okuyorsanız, 10 tane yemek, gezi fotoğrafı görüyorsunuz. Bu ve benzeri gereksiz bilgi girişi olduğunda tabiri caizse beyniniz çöplüğe dönüşüyor. Beynin bunları tekrar düzenlemesi ise çok uzun zaman alabiliyor. Bilgiler etkili bir şekilde düzenlenemediği için kolayca ulaşılamıyor ve hafıza sorunları baş gösteriyor. Yani kısacası önemli olan hafızanın ne kadar büyük olduğu değil işlevi.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
