Ölümsüz Kadın Henrietta Lacks ve Meşhur HeLa Hücreleri
Günümüzde birçok hastalığın çözümüne sebep olmuş ve hayata 31 yaşında gözlerini yummuş olan Henrietta Lacks’ın ölümsüz hücreleri şuan sizin de yanınızda olabilir ona şöyle seslenmek daha doğru olur: HeLa!
Henrietta Lacks Kimdir?
Tam adı Loretta Pleasant olan Henrietta Lacks, 1920 yılında Amerika’nın Virjinya eyaletinde sosyo-ekonomik durumu düşük tütün çiftçiliğiyle uğraşan bir ailenin kızı olarak dünyaya geldi. Ailedeki on çocuktan biri olan Henrietta döneminin zorlukları sebebiyle okulunu 6.sınıfta bırakmak zorunda kalmış ve büyükbabası, Henrietta ve kuzeni David Lacks’i birlikte büyütmüştür. Yardımseverliği, neşesi ve güzelliği ile bilinen Henrietta, David ile kimsenin evleneceğini tahmin etmezken 20 yaşında evlenmiş 5 çocuğa sahip olmuş ve dönemin siyasi sebeplerinden dolayı siyahi aile tütün çiftçiliği mesleğine devam etmişlerdir.
Henrietta, 31 yaşındayken son çocuğu Joseph’in doğumu sonrası vücudunda farklılıklar hissetmiştir eliyle yaptığı tetkikte rahminde bir düğüm hissettiğini kuzenleriyle paylaşmış fakat rahminin alınacağı korkusuyla doktora ve tedaviye sıcak bakmamıştır. Fakat daha sonraları vajinal kanamaları ve idrar kanamalarının devam ettiğini farkeden Henrietta, Johns Hopkins Hastanesi’nde tedavi görmeye karar vermiştir. Yaşadığı sürecin tıbbi kayıtları birçok sağlık görevlisi tarafından kolayca yazılıp geçilebilmişse de düşündüğümüzde yaşadıkları boğaz düğümletecek cinsten. Henrietta’nın anne olamama korkusunu ve yaşadığı tedavi sürecini tahmin etmeye çalışsak da dönemin hastanesinin gözünden kaçmıştı bile. Yapılan tetkikler sonrasında Henrietta’nın 1.evre rahim ağzı kanseri olduğu anlaşıldı.
Afro-Amerikanlar İzinsizce Deneysel Araştırmalarda Kullanılıyordu
O dönemde hastanede çalışan ve kötü huylu hücrelerin vücut dışında büyümesi için çalışmalar yapan George Gey’i bu durumdan haberdar etmişlerdir. George Gey kanser tedavilerinin çözümünü bulmak umuduyla o dönemden itibaren hastalardan doku almaya başlamıştır. Döneminin Afrika kökenli Amerikalıları tedavi eden tek bir hastane olan Hopkins, doku örneklerini onay almadan kullanılmasının yaygın olduğu bir dönemde bunu uygulamıştır. Yaşadığımız dönemde uygulanmaya çalışılsaydı birçok etik sorunlara, adli süreçlere tabi tutulacağı kesindi ama bu kısma şimdilik girmeyelim.
Haksızlıklara uğrayan siyahi kesim bu şekilde yine örselenmiş ve renk ayrımıyla insana değerinin olmadığını o dönemlerde yine göstermiştir. Hastalığının ilk sürecinde anestezi ile operasyona alınan Henrietta’nın rahmine içi dolu bir radyum tüp yerleştirilir. Yaşadığı acıyı tarif etmek her kadın için zor olacağa benziyor. Eş zamanlı olarak rahimden alınan dokular heyecanla George Gey’e ulaşmıştı. Tedavi sonrasında Henrietta’nın çocuk sahibi olamayacağını söylediklerini bildirmeleri dışında aslında böyle bir durum yoktu ve annelik hissini kaybedeceğini bile bilmeyen Henrietta gelecek için birçok tüp bebek tedavisine mucize olmuştu bile. Test tüpleri HeLa olarak isimlendirilmiş şekilde Dr.Gey’e gelmiş ve görüldüğü üzere HeLa hücrelerinin ikiye katlanarak çoğaldığı, normal hücrelerden 20 kat daha hızlı büyüdükleri, hücrelerinin sürekli olarak kendi kendilerine çoğalabildiğini, insan vücudu dışında (in vitro) ölmeden laboratuvar ortamında üreyebildiği hücreler olduğunu farketmişlerdir. Henrietta’nın hücrelerini özgün yapan şey de, bilim insanlarının bir insan üzerinde yapılması mümkün olmayan deneyleri yapma olanağı sunmasıdır. Bilim insanları deney süresince hücreler ölse bile, sonsuz büyüyen HeLa deposuna geri dönüp çalışmaya yeniden başlayabilmektedirler.
HeLa Hücreleri
HeLa hücreleri, saklanmaları ve aktarmaları kolay hava yoluyla transfer edilebilen, çok dirençli ve çalışılacak en kolay hücrelerdir. Bahsettiğimiz hücre hattı ilk kez 1952 yılında transfer edilmiş ve aynı yıl çocuk felci aşısının bulunmasına sebep olmuştur. Bundan sonrasında HeLa hücreleri birçok ilke imza atmış ve sıra şöyle devam etmiştir: 1962’de uzaya gönderilen ilk hücre olarak yer çekimsiz ortamın insan hücreleri üzerinde etkilerini incelemeye neden oldu, nükleer radyasyona maruz bırakılan HeLa hücrelerinin radyasyona karşı tepkisi incelendi, tüberküloz hastalığının insan hücreleri üzerine olan etkilerini ve tüberküloz aşı geliştirilmesini sağladı, HIV’in insan hücrelerinde hangi bölgelere karşı spesifik olup olmadığı araştırıldı, HeLa klonlanan ilk hücre olarak tarihe geçti ve insan hücreleri ile fare hücrelerinin hibritleştirilmesiyle ilk türler arası hibrid ortaya çıktı. Bu genetik yapı, genetik haritalamayı ve oluşabilecek kan gruplarını test etmeyi sağladı ve Dr. Gey amacına ulaştı. HeLa kanser araştırmalarına ve ilaçların gelişmesine, denenmesine olanak sağladı.
Tüm bunlar olurken Henrietta’nın ailesi bunların hepsinden habersiz hayatlarına devam ediyorlardı ve Dr. Gey’in laboratuvarında sorunlar oluşmaya başladı HeLa hücrelerinin onlar için dezavantajı ve ailesinin de dediğine göre Henrietta’nın laneti ortaya çıkmıştı. HeLa hücreleri laboratuvardaki diğer hücre kültürlerine de bulaşmaya başlamıştı. Adeta ailesinin yaşadığı haksızlıklara karşı boyun eğmeyen Henrietta çoktan başlarına bela olmuştu. Çalışmalarını ilerletmek isteyen dönemin doktorları Henrietta hayata gözlerini yumduktan sonra ailelerine ulaşıp ‘‘Sizde de annenizin taşıdığı kanser olabilir kan almamız ve araştırmamız gerek’’ gerekçesiyle onlardan habersiz çözüm arayışına girmişlerdi bile.
Annelerinin hücrelerinin birçok insana umut olduğunu öğrenen aile, HeLa hücrelerinin satışı olduğu halde ailesinin hücreler adına resmi hiçbir hak talep edememesi ve Henrietta’nın ailesinin maddi olanaksızlığı ve acı kayıpları aileyi darmadağın etmişti. Fakat daha sonraları bunu çözümsüz bırakmak istemeyen azimli biyolog yazar Rebecca Skloot ailenin acı dramını ve aslında Henrietta’nın kim olduğunu anlatarak bir kitap yazmış ve tüm dünyayı aydınlatmıştır. Bu kitap ve araştırmalar esas alınarak Henrietta Lacks’in Ölümsüz Hayatı 2017 yılında filme uyarlanmış ve başrolünü Oprah Winfrey oynamıştır. 31 yaşında yakalandığı rahim kanserini yenemeyen Henrietta hayatını kaybetti ama hücreleri milyonlarca kişiye mucize ve ışık oldu hala günümüzde hücre hatları kullanılan Henrietta kim bilir belki sizinle de tanışmıştır? Ölümsüz kadın Henrietta Lacks hepimizi derin bir hüzne ve umuda boğmuş sonsuzluğa ulaşmıştır bile.
Teşekkürler Henrietta !
Kaynaklar
www.bilimoloji.com/tutun-ciftcisinin-olumsuz-hucreleri/
gaiadergi.com/henrietta-lacksin-olumsuz-hayati/
2ladd.com/2019/01/olumsuz-hela-hucreleri-nedir-ve-neden-onemlidir/
onkder.org/text.php?&id=758
