İleriye Dönük Amnezi

7 Mart 2016 Çağlayan Taybaş

İleriye dönük amnezi (anterograde amnesia) rahatsızlığı oluşturan olaydan (kaza vb.) sonra hastanın yeni anılar oluşturamamasına sebep olan bir rahatsızlıktır. Bu kişilerin uzun dönem hafızalarında hiçbir sorun yoktur ancak rahatsızlığın ortaya çıkmasından itibaren son zamanlarda yaşanan hiçbir şeyi hatırlayamazlar. Beyindeki hafıza mekanizması tam olarak bilinmediği için ileriye dönük amnezi hastalığı bilim insanları için hala bir sır olarak kalmaktadır. Bu rahatsızlığın tersi geriye dönük amnezidir.

İleriye Dönük Amnezi Belirtileri

Amnezi hastaları farklı seviyelerde unutkanlık yaşarlar. Kimisi çok unutkan olurken kimisi hastalığı daha hafif yaşayabilir. Bazı şiddetli durumlarda ise hastalar hem geriye dönük hem de ileriye dönük amnezi yaşarlar. Genel amnezi (global amnesia) adı verilen bu durumda hasta için hayat çok zor hale gelebilir. İlaçlarla oluşan amnezi durumu genelde kısa sürelidir ve iyileşir. Örneğin bazı ameliyatlardan önce hastaya verilen ilaçlar kısa süreli amnezi yaşatabilir ancak birkaç gün sonra etkileri kaybolacaktır. İleriye dönük amnezinin bazı türlerinde öğrenme kapasitesi çok sınırlı seviyede olsa da kalır.

İleriye dönük amnezide çoğunlukla hastalar bildirimsel belleklerini yitirirler. Genelde işlemsel bellek (procedural memory) adı verilen bizim bilgileri bilinçsizce çağırdığımız bellek türü amnezi hastalarında zarar görmeden kalır. Örneğin bir amnezi hastası bisikletini nereye koyduğunu unutabilir ama bisiklet sürmeyi unutmaz. Dün ne yediği aklına gelmeyebilir ama çatal bıçak kullanmayı çok iyi bilebilir. Bazı amnezi hastalarının hayatları ve beyin yapıları incelendiğinde araştırmacılar işlemsel bellek ve bildirimsel belleğin beynin farklı yerlerinde olduğu sonucuna vardılar. Ek olarak hastalar nesneleri ne zaman gördükleri ile ilgili de bir zaman sorunu yaşarlar. Kendilerine 3 gün önce bir anahtar gösterilse bunun ne zaman gösterildiğini hatırlamak da onlar için kolay değildir.

İleri Okuma: Bildirimsel Bellek

İleriye Dönük Amnezi Neden Olur?

Bu rahatsızlığın ortaya çıkış sebepleri arasında 4 temel neden üstünde durulmalıdır. Bunlardan ilki GABA nörotransmitterlerini etkileyen bir psikoaktif madde olan benzodiazepin içeren ilaçlardır. İkincisi sıklıkla hipokampüse zarar veren travmatik beyin hasarlarıdır. İleriye dönük amnezi hastalarında beynin hafıza merkezi hipokampüs zarar gördüğü için yeni bilgiler depolanamaz. Bunların yanında şok edici bir olay veya duygu durum bozuklukları da amneziye neden olabilir.

İleri Okuma: Travmatik Beyin Hasarı

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş