Kafa Travması Yaşamak Demansın Ortaya Çıkmasına Neden Olabilir
Demans, genellikle 50 yaşının üzerinde ortaya çıkan ve çoğu kez yavaş yavaş ilerleyen, beynin bilgi, davranış ve gündelik yaşamını sürdürme konularında gösterdiği yetersizliktir. Farelerin beyinlerinde kafa travması olduğunda buna tepki olarak salgılanan küçük parçacıklar, iltihaplanmanın nasıl yayıldığını açıklamaya yardımcı olur ve nihayetinde demans geliştirme riskini artırır. Kafa yaralanmaları, daha sonraki hayatta giderek bilişsel sorunlara ve dejeneratif beyin hastalığına neden olabilmektedir. Çapı mikrometre olan gizemli parçacıklar, daha önce travmatik beyin hasarı olan insanların omurilik sıvılarında bulunuyordu, fakat işlevi bilinmiyordu.
Maryland Tıp Fakültesi Tıp Fakültesi’nden Alan Faden ve meslektaşları, mikroglia adı verilen harekete geçirilmiş glia hücrelerin, beyin hasarına yanıt olarak bu mikro parçacıkları salgıladığını keşfetti ve yara alanının kendisinin de ötesinde inflamasyon yaymak için faaliyet gösterebileceğini gördü. Bu gizemli parçalar yaralanmamış hayvanlara enjekte edildiğinde beyin iltihabına bile neden olabilirler.
Gizemli parçacıkların etkileri
Parçacıklar, hücrelere tutunan ve iltihabı tetikleyen interlökinler gibi kimyasallarla paketlenmiş reseptörlere ve genlerin tüm takımlarını açıp kapatabilen RNA fragmanlarına sahiptir. Faden, sedasyonlu (sedatif ilaçlarla farenin tüm reflekslerinin korunarak, derinliği kontrollü olarak ayarlanabilen uyku hali) farelerin beyinlerine zarar verdiğinde, mikropartiküller kafa travması gibi olaylarda hasar alanının çok ötesine yayılma özelliğine sahip olduğundan dolayı bölgedeki tüm dokulara etki edebilmektedir.
Kültürlenmiş mikroglial hücreler üzerine yapılan daha fazla deney, mikro parçacıkların dinlenme mikrogliasını harekete geçirerek daha fazla iltihabı tetikleyebildiğini ortaya koydu. Nitekim Faden, yaralanmış hayvanlardan gelen mikro parçacıkları yaralanmamış hayvanların beyinlerine enjekte ettiğinde iltihabı yaymışlardır. Bu, yaralanmamış farelerden gelen mikropartiküller enjekte edildiğinde gerçekleşmez. Geçen yıl bunama ile bağlantılı olabilecek olağandışı mikroglia keşfeden Laval Üniversitesinden (Kanada)Marie-Ève Tremblay, “Bu parçacıkların travmatik beyin hasarı olmayan hayvanlarda bile iltihaplanma etkisini ikna ediyor” diyor. Mikroglianın diğer parçacıkları da salgılayabileceğini düşünüyor. “Diğer mikro parçacık alt gruplarının anti-enflamatuar ve ön onarım etkileri tarafından dengelenip dengelenemeyeceğini merak ediyorum” diyor.
Faden’in arkadaşlarından olan Stephen Thom, bu mikro parçacıklara karşı etkili olabilecek bir ajan geliştirdi. PEG-TB olarak adlandırılan bu ajan, mikropartiküllerin iltihaplanmalarını tetikleyerek parçalanmalarını sağlayarak nötralize etmektedir. Domuzlardaki deneyler, PEG-TB’nin travmatik beyin hasarından kaynaklanan iltihaplanma derecesini azalttığını göstermiştir.
Hazırlayan: Merve EŞGİ
Kaynaklar
