Kan Beyin Bariyeri Nedir, Hangi Görevleri Vardır?
Kan beyin bariyeri dolaşım halindeki kan ile merkezi sinir sistemi içindeki hücre dışı sıvıyı birbirinden ayırır. Bu bariyer oldukça yüksek geçirgenliğe sahip yapıdır. Bu yapı sıkı bağlar (tight junctions) ile birbirine bağlanmış endotel hücreler tarafından oluşturulmuştur. Kan beyin bariyeri su, bazı gazlar ve yağda çözünebilen moleküllerin pasif difüzyonla geçişine izin verir. Glikoz ve amino asitlerin taşınması ise aktif taşıma ile yapılır.
Kan beyin bariyeri birçok mikroorganizmanın ve nörotoksin maddenin geçişine izin vermez. Astrositler kan beyin bariyerinin oluşması ve düzgün çalışması için çok gereklidir. Bu yapı tüm beyni kapsar ancak sirkumventrikular organlar adlı küçük bir beyin bölümünde yoktur. Bunun amacı kanda çeşitli zehirli maddeler tespit edilirse bu bölge hemen alarm durumuna geçer. Kusma gibi zehri dışarı atmak için çeşitli davranışlar görülür.
Kan Beyin Bariyeri Ne Yapar?
Kan beyin bariyerinin üstünde bolca kılcal damar bulunur. Normal kan dolaşımında görülmeyen bir biçimde etraflarında sıkı bağlantılar mevcuttur. Endotel hücreler, bakteriler gibi çok küçük canlıların bile difüzyonunu engellemeye çalışırlar. Bunun yanında hidrofilik veya yapıca çok büyük moleküllerin beyin omurilik sıvısına geçişi de engellenir. Sadece oksijen, karbondioksit, hormonlar gibi hidrofobik maddelerin dizfüzyonuna izin verilir. Kan beyin bariyerindeki hücreler glikoz gibi metabolik ürünleri aktif taşıma yaparak alırlar. Aktif taşıma esnasında birçok protein kullanılır.
Kan Beyin Bariyeri Zarar Görürse Ne Olur?
Kan beyin bariyerinin zarar görmesi veya işlev görememesi halinde birçok hastalık ortaya çıkabilir. Bunlardan ilki menenjittir. Menenjit beyin ve omuriliği çevreleyen zarın iltihaplanmasıdır. Menenjitin en büyük sebebi Streptokokkus gibi patojenler yüzünden oluşan enfeksiyonlardır. Bunlar kan beyin bariyerini aşıp beyin zarına ulaşırsa inflamasyona neden olabilirler. Beyin zarındaki tahribat da menenjite yol açabilir. Menenjiti tedavi etmek için kullanılan antibiyotikler inflamasyonu daha çok artırabilir. Bakteriler bu durumda hücre duvarlarından lipopolisakkaritleri salgılarlar. Beyin kimyasını değiştiren lipopolisakkaritler beyne daha fazla zarar verebilir.
Kan beyin bariyerinin zarar görmesi ile ortaya çıkabilecek bir başka rahatsızlık ise epilepsidir. Epilepsi sürekli tekrar eden ve tedavi edilemeyen nöbetlere yol açan bir nörolojik rahatsızlıktır. Bazı araştırmalar kandaki albümin ile astrositler arasında etkileşim olabileceğini gösteriyor. Bu etkileşimler de epilepside çok önemli olabilir. Kan beyin bariyerinin işlev göremeyip zayıf kalması sonucu beyinde bazı anormallikler olabilir. Beynin kan dolaşımında olmaması gereken maddeler gezindiğinde nöbetlerin sayısı artabiliyor.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Kaynak
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4292164/
Merhaba Çağlayan hocam, çok ilginç bilgiler gerçekten, blood brain barrier shuttle ifadesindeki, shuttle kelimesine karşılık olarak ne diyebiliriz
Taşıyıcı 🙂 Böyle sözcükleri Türkçeye çevirirken işlev çok önemli. Shuttle’ın sözlük anlamından ziyade işlevine göre tercüme edilmeli.
Şimdiki korona virüs testi bu bariyere zarar veriyor mu ?
hayır zarar vermez. pcr testi beyne zarar verecek herhagi bir yerden örnek alınarak yapılmıyor.