Karar Verme Sürecinde Göz Bebeklerinize Neler Oluyor?

12 Mart 2017 Damla Uludağ

Trafik ışıklarında durmak ya da birilerini boğulmaktan kurtarmak için dondurucu suya atlamak da dahil olmak üzere günlük sorunlarımızın çoğunda belirsizlik karşısında ani kararlar almamız gerekebilir. Karar verme süreçlerimizde rol oynayan nörotransmitterlerin bu sırada beyinde işlevsel halde olacağı düşünülüyor. Peki karar vermedeki belirsizlik sürecinde gözlerimiz bir sinyal verir mi?

Hollanda’da Amsterdam Üniversitesi’nde ki araştırmacılar insanlarda göz bebekleri boyutlarının ölçümlerini kullanarak böyle bir sinyal verildiğinin kanıtlarını buldular.

Göz bebeklerinin boyutu çeşitli nedenlerle değişebilir, en yaygın olarak bilineni ışık seviyelerindeki değişiklik sonucunda göz bebeklerinin boyutunun değişmesidir. Bir insanın harekete geçtiği veya zihinsel çaba harcadığı zamanlarda göz bebeklerinin genişlediği de bilinir. Bilişsel işlemlerin göz bebeklerinin genişlemesi üzerindeki etkisinin, nöronlar arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterlerin geniş çaplı salınımıyla tetiklendiği düşünülmektedir. Serotonin, dopamin ve noradrenalin gibi bu nörotransmitterlerin, kararların belirsizlik altında alındığı durumlarda, yani ‘kararsızlık’ ile ilgili olduğu da düşünülmektedir.

Gözbebeklerinde Artan Genişleme

Araştırmalarında, sinirbilimci Anne Urai ve meslektaşları, karar verme anındaki belirsizlik sinyallerinin göz bebekleri boyutunda hızlı değişimlere neden olup olamayacaklarını incelediler. Ayrıca seçim esnasında meydana gelecek değişiklikleri öngörebilecekler mi bunu da test ettiler.

Araştırmacılar, bir bilgisayar ekranının önündeki karanlık bir odada oturan 27 katılımcının göz bebeklerinin çapını ölçmek için kızılötesi bir kamera kullandı. Katılımcılara, ekranda gösterilen ve zorluk derecesi değişen hareketli görüntüler hakkında hızlı kararlar vermek zorunda kaldıkları bir görev verildi. Her cevaptan sonra, katılımcılar seçimlerinin doğru olup olmadığını gösteren bir ton duymak için üç saniye kadar beklediler.

Araştırmacılar, bir kişinin kararlarının doğruluğundan en az emin olduğu ve hala geri bildirim beklemesi durumunda göz bebeklerindeki genişlemenin en büyük oranda olduğunu keşfetti. Yapılan seçimleri, daha önceki kararlarımız ve yaptığımız davranışlar büyük ölçüde etkiliyor. Çalışmada, göz bebeklerindeki genişlemenin seçim tekrarında azalmayı özellikle öngördüğü ortaya koyuldu.

Karar Verme Sürecinde Belirsiz Kararları İzleme

Araştırmacılar, bu sonuçların, belirsizlik karşısında beynin günlük karar verme süreçleri ile nasıl başa çıktığı konusundaki anlayışımıza etkileri olacağına inanıyorlar. Çevremizdeki dünya hakkında sürekli kararlar veriyoruz. Bu sonuçlar, beynimizin yaptığımız her seçimle ilgili belirsizliği izleyebileceğini ve gelecekteki seçimlerini değiştirmek için bu bilgiyi kullanabildiğini gösteriyor. Araştırmacılar, bu bulguların sağladığı görüşün doğru karar verilmesini gerektiren durumlarda değerli olmasını umduğunu dile getiriyor.

Hazırlayan: Damla Uludağ