Kişilik ile Psikiyatrik Hastalıklar Arasındaki Genetik Bağlantılar
Kişilik testi yapmadan size kendinizi tanımlayın desek ne derdiniz? Bilim insanları sizi “5 büyük” kişilik özelliğinden biri içinde değerlendiriyor. Bunlar; dışa dönüklük, nevrotiklik (duygusal dengesizlik), uyumluluk, titizlik ve yeni tecrübelere açık olmak. Son araştırmalar ise bu kişilik özellikleri ile belirli psikiyatrik rahatsızlıklar arasında genetik bağlantılar olabileceğini buldu. Kişiliğin şekillenmesinde genetik etkenlerin rol oynadığı bir süredir biliniyordu ama hangi DNA parçaları nasıl etkiliyordu bu büyük bir merak konusuydu. Elimizdeki gelişmiş DNA inceleme yöntemleri sayesinde karakteri belirleyen genetik değişkenleri tespit edebiliyoruz.
Araştırmacılar 23andMe şirketinden 60.000 Genetics of Personality Birliği’nden 80.000 kişiden alınan örneklerin genetik incelemesini yaptılar. DNA örnekleri ne kadar fazla olursa hata oranı da o kadar düşük olacak ve genlerle kişilik özellikleri arasında daha kesin genetik bağlantılar bulunabilecekti. Zeka, boy uzunluğu gibi bazı özelliklerimiz doğrudan genlerimizle ilişkilidir. Çevresel etkenleri ne kadar iyileştirsek bile genlerin yarattığı potansiyeli aşmamız kolay olmaz.
Genetik Bağlantılar Sandığımızdan Daha Önemli
Amerika’da California Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar belirli genler ile belirli kişilik özellikleri arasında doğrudan bağlantılar keşfetti. Örneğin, WSCD2 ve PCDH15 genleri dışa dönüklük ile bağlantılıyken, L3MBTL2 ve kromozom 8p23.1 bölgesindeki genler nevrotiklikle ilişkilidir. Ekip ayrıca nevrotiklik ve yeni tecrübelere açık olmakla ilgili genlerin bazı psikiyatrik sorunlarla ilişkili olabileceğini gördü. Dışa dönüklük ve dikkat eksikliğine bağlı hiperaktivite bozukluğu (ADHD) arasında bir ilişki bulan bilim insanları nevrotiklik ile depresyon, yeniliğe açıklık ve şizofreni arasında da belirli bağlantılar buldu.
Kişilik özelliklerimizi kodlayan DNA bölgeleri aynı zamanda zihinsel sağlığımızı da etkiliyor. Kişilik özellikleri zigot oluşurken değil, doğduktan sonra özellikle de erken çocukluk döneminde şekilleniyor. Genetik etkenler sadece hangi tarafa meyilli olacağımızı belirliyor. Tabii aynı zamanda hangi psikiyatrik rahatsızlıklara eğilimli olacağımızı da etkiliyor.
Dünyanın en prestijli dergilerinden biri olan Nature Genetics‘te yayınlanan bu çalışma belirli kişilik özelliklerine sahip insanların hangi psikiyatrik rahatsızlıklara daha yatkın olduğunu bulma konusunda bize çok yardımcı olacaktır. Kişilik genlerin ve çevrenin birbiriyle etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Eğer genetik etkenleri bilirsek çevreyi de ona göre düzenleyip çok erken yaşta gerekli önlemleri alabiliriz.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
