Neden Esneriz?

2 Mart 2016 Çağlayan Taybaş

Herkesin çok aşina olduğu esnemek ile ilgili ne kadar şey biliyoruz dersiniz. Esneme beyne daha fazla oksijen gitmesini mi sağlıyor? Yoksa sadece uykumuzun geldiğini gösteren bir işaret mi? Aslında esnemeyle ilgili elimizdeki bilgiler o kadar az ki hala neden esneriz sorusunun cevabını tam olarak verebilmiş değiliz. Ancak esnemenin temellerine elimizden geldiğince inmeye çalışalım.

Esnemek insanların haricinde balıklarda, sürüngenlerde ve kuşlarda da görülebilen bir davranış biçimi. Eski çağlarda Hipokrat esnemenin vücuttaki ateşi attığını düşünüyordu ancak 1980’lerden itibaren yapılan çalışmalar bunun böyle olmadığını ortaya çıkardı. Son 30-40 yıllık araştırmalar neden esneriz sorusuna bazı yanıtlar verdi ama hâlâ bu olayın tam sebebini bulamadık.

Esneme 3 aşamadan oluşur. Önce akciğerlerimize bol miktarda hava çekeriz, sonra vücudumuz gerilir ve son olarak aldığımız nefesi geri veririz. Esnedikten sonra genellikle bir rahatlama hissi yaşanır ve kişiler kendini daha mutlu hisseder.

Esnemek Beyne Daha Fazla Kan Gitmesini Sağlamaz

Genel inanışın aksine esnemek beyne fazla miktarda oksijen gitmesini sağlamaz. İnsan fetüsünün 12 haftalıkken esnediği görülmesiyle beraber ortaya çıkan bu mit günümüzdeki bilgilerin ışığında artık geçerliliğini korumuyor. Anne karnında bebeğin bulunduğu ortam amniyon sıvısıyla kaplıdır ve bebek oksijeni anneden plasenta yoluyla alır, bir diğer deyişle esnese bile amniyon sıvısından bebeğe herhangi bir oksijen geçemez.

Esnemenin vücuttaki işlevi henüz tam olarak belirlenemedi ama elimizde birkaç ipuçları var. İlk uyandığımız zaman, sıkıldığımızda ya da uyuyamadığımızda daha sık esniyoruz. Esnemenin en önemli görevinin bizi sürekli tetikte tutmaya yardımcı olmak olduğu düşünülüyor. Ayrıca primatlar arasında esnemek sözlü olmayan bir iletişim aracı olarak kullanılıyor.

Birini Esnerken Görmek Bizi Esnetebilir

Esnemek ile ilgili tuhaf ama bir o kadar da güzel bir bilgi verelim, bu meret bulaşıcı. Birini esnerken görmek bizde de esneme eylemini tetikleyebiliyor. Hatta bazen esnemekle ilgili düşünmek bile esnememize sebep olabilir. Daha kesin sınırlar içinde tarif etmek gerekirse esnemek bir gönülsüz taklit etme durumudur. Bazı bilim insanları esnemenin bu özelliğinin sosyal etkileşimleri ilerletmek için gelişmiş olabileceğini düşünüyor.

Hayvanlar âleminde esnemek av ve avcı hayvanlarda da kendini gösteriyor. Avcılar açısından bunun amacı avının bir dinlenme uykusuna çekilmesini sağlamak olabilir böylece avcının avını uykuda veya dinlenme anında yakalayıp öldürmesi daha kolay olabilir. Av durumundaki hayvanlar açısından ise kendi grubunun tüm üyelerinin aynı anda uykuya dalmasını teşvik ederek, grubun bireylerine yalnız başına saldırılmasını engellemek olabilir.

Neden Esneriz Sorusunun Yanıtına Gittikçe Yaklaşıyoruz

Esnemenin güçlü bir şekilde bağlantılı olduğu şu ana kadar hiçbir sinir merkezi bulunamadı ama bazı beyin bölgelerinin (hipotalamus, epifiz bezi ve beyin kökü) bu konuda rol oynadığı biliniyor. Bilim insanlarından bazılarının hipotezine göre esneme esnasında çene kaslarının güçlü kasılmaları retiküler formasyonu ve beraberinde gelen uyanıklık hissini tetikliyor.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş