Okul Başarısı ile Genler Arasındaki Bağlantılar Açığa Çıkıyor

Okul Başarısı ile Genler Arasındaki Bağlantılar Açığa Çıkıyor

Eylül geldi çattı, okulların açılma zamanı geldi. Bu ay yüzbinlerce çocuk eğitim öğretim hayatına adım atacaklar. Veliler özel ders peşinde koşturup çocuklarının okul başarısı için ellerinden geleni yapmaya çalışacaklar. Okul başarısı için sadece çalışmak ve takviye ders almak yeterli olabilir mi? Son günlerde yayınlanan bir araştırma eğitimde genlerin gücünü gözler önüne seriyor. Okul başarısı DNA’mızdaki 1.271 genden etkileniyor.

Türk toplumunda bir kişinin ne kadar zeki ve çalışkan olduğu dönem sonu karnesiyle orantılı görülüyor. Bu düşünceye katılmıyorum çünkü herkes okulda başarılı olacak diye bir kural yok. Okulda başarılı olmayıp sevdiğiniz ve çalıştığınız alanda başarılı olmanız mümkündür. Okul başarısı bizim toplumda çok büyük bir yer kaplıyor ve çocuklar üstünde büyük bir baskı oluşturabiliyor. Başarılı olmayan çocuklar hep bir şeylerle itham ediliyor. Ancak bu noktada genlerin etkisi hiç hesaba katılmıyor.

1,1 Milyon Kişinin Bilgileri İncelendi

Amerika’da Minnesota Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar sosyal yaşam ve diğer çevresel etkilerin yanında çok sayıda genin okul başarısından sorumlu olduğunu gösterdi. Çalışma tek yumurta ve çift yumurta ikizleri de dahil olmak üzere 1,1 milyon kişi üzerinde yapıldı. Bu kadar çok kişinin bilgileri kullanılarak yapılan çalışma da bu alandaki en geniş çaplı araştırmalardan biridir. 1,1 milyon kişinin DNA verilerini analiz etmek ve karşılaştırmak gerçekten çok ciddi bir emek ister.

Farklı ülkelerden insanların yer aldığı araştırma ekibinin içinde bir de Türk bilim insanı Aysu Okbay yer alıyor. Aysu hanımın da katkılarıyla ekip okulda geçirilen süre ile ilişkilendirdikleri 1,271 genetik varyant tanımladı. Bunun yanında çalışmaya katılan herkesin bilişsel performansı, kendilerini matematik testlerinde nasıl gördükleri ve en başarılı oldukları dersler tespit edilmiştir. Daha sonra bütün bunlar genetik varyantlar ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Şimdi bu genetik varyantların ne olduğuna bakalım.

Okul Başarısı SNP’lerden Etkileniyor

Ekibin mercek altına aldığı genetik varyantlar SNP (single nucleotide polymorphism) olarak biliniyor. Türkçesi tek nükleotit polimorfizmidir. Genlerin arasında bulunan DNA parçalarında sadece tek bir nükleotitlik değişikliklerdir. Her kişinin DNA’sına özgü SNP’ler vardır ve bunlar biyolojik belirteç olarak kullanılır. Araştırmacılar SNP’lerin eğitim başarısında tek başına çok büyük katkısı olmadığını, okulu tamamlama ve okul başarısını %11 – 13 oranında etkilediğini belirtiyor. Ailenin geliri, ebeveynlerin entellektüellik seviyesi, meslekleri, çocuğun büyüdüğü ortam vb her etkenin okul başarısı üzerinde belirli bir oranda etkisi var. Örneğin, ailenin gelir düzeyi çocuğun ne kadar başarılı olacağını tahmin etmede %20’lik bir rol oynuyorsa genlerin rolü burada hiç azımsanmayacak kadar büyük oluyor. Bulunan %11 – 13’lük orana araştırmacılar poligenik skor adını veriyor. Bir poligenik skorun bu kadar büyük bir etkiye yol açması pek sık görülen bir şey değil. SNP’lerin davranışsal düzeyde böyle bir etkiye sahip olduğunu gösteren bu araştırma da dünyanın en saygın dergilerinden biri olan Nature Genetics’te yayınlandı.

Başarılı Öğrenen Kişilerin Beyin Bağlantıları Farklıdır

Genler Davranışları Tahmin Etmede Kullanılabilir

Bilim insanları sadece Avrupa kökenli insanların genetik verilerini incelediler ve karşılaştırdılar. Bunun için 23andMe, UK biobank gibi çok büyük genetik veritabanlarına sahip kurumlardan yardım aldılar. Araştırmanın bundan sonraki sürecinde farklı ırklardan katılımcıların SNP’lerine bakılmalı ve okul başarısı ile arasındaki ilişkili irdelenmelidir.

Okul başarısı gibi davranışsal konuların genetik arkaplanının araştırılması genetik ve çevre arasındaki etkileşimi daha iyi anlamamızı sağlıyor. SNP’ler biyolojik belirteçler olarak kullanıldığından onların davranışsal etkileri insanlar arasındaki davranışsal farkları açıklamak için iyi bir kaynak sunuyor. Bu araştırmanın en etkileyici kısmı ise poligenik skordur. Poligenik skorun tahmin edici gücü genlerin hayatımıza etkisini göstermede en çarpıcı araçlardan biridir.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş

Gen Nedir?

Kaynaklar
  1. https://www.wissenschaft.de/gesellschaft-psychologie/bildung-die-macht-der-gene/
  2. https://www.nature.com/articles/s41588-018-0147-3

Çağlayan Taybaş

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Moleküler Biyoloji ve Genetik mezunuyum. Şu an klinik araştırma sektöründe çalışıyorum. Bilimsel araştırmaların yanında başlıca hobilerim satranç, bisiklet sürmek, pilates ve latin dansları oldu. Mezun olduktan sonra askere gitmeden önce sinirbilim.org'u kurdum. Şu an iş ve özel hayatım çok yoğun olduğu için eskisi gibi yazamıyorum. Bana herhangi bir soru sormak isteyen varsa c.taybas@gmail.com'a mail atabilirler.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir