Pinositoz
Hücre zarında özelleşmiş bir yolla büyük parçacıkların hücre içine alınmasına endositoz denir. İki tür endositoz vardır: Pinositoz ve fagositoz. Pinositoz, hücre dışı sıvı içeren çok küçük veziküllerin hücre içine alınmasıdır. Fagositoz bakteri, hücre ya da doku yıkımı sonucu oluşan parçalar gibi büyük partiküllerin hücre içine alınmasıdır. Suda çözülen maddelerin alınması pinositoz olarak adlandırılır. Pinositoz işleminde hücre dışı sıvı küçük damlacıklar halinde hücre içine alınır. Bu sıvı içinde çözünmüş maddeler de; düşük molekül ağırlıklı besinler, aminoasitler, glikoz, vitaminler ve diğer maddeler sıvıyla birlikte hücreye alınır. Maddeler fagositozda olduğu gibi lizozom enzimleri ile parçalanır.
Pinositoz Çok Hızlıdır
Pinositoz çoğu hücre zarında sürekli görülür ancak bazı hücrelerde çok hızlı olabilir. Örneğin makrofajlarda dakikada toplam hücre zarının %3’ü veziküller halinde hücre içine alınabilir, pinositik veziküller çok küçüktür, çapları genellikle 100-200 nanometre arasındadır, bu nedenle ancak elektron mikroskobunda görülebilirler. Pinositoz, çok büyük moleküllerin hücre içine girebilmesinin tek yoludur, örneğin proteinlerin çoğu bu yolla hücre içine alınır.
Veziküller Kullanılır
Bu tür moleküllerin hücre zarıyla temaslarının artması pinositik vezikül oluşumunu artırır. Pinositik veziküllerin oluşma hızı bu tür moleküler zarın dış yüzüne değince artar. Bu moleküller genellikle absorbe edilecek proteine-reseptöre bağlanır, reseptörler hücre zarının dış yüzeyinde kaplı (örtülü) çöküntü (ceplerde) yoğunlaşmış olarak bulunurlar. Bu ceplerin hücre içine bakan bölümünde clathrin adı verilen bir fibriler protein aktin ve miyozin gibi kontraktil bir ağ oluşturur. Protein molekülleri reseptörlerine bağlandığı zaman zarın yüzey özellikleri, tüm cebin hücre içine doğru çökmesine neden olacak biçimde değişir. İçe çöken cebin çevresindeki proteinler, az miktarda hücre dışı sıvıyla birlikte reseptöre tutunan proteinlerin etrafının sarılmasını sağlar. Hemen ardından, zarın hücre içine alınan kısmı hücre yüzeyinden koparak hücre sitoplazmasına pinositik vezikül olarak katılır.
Hücre zarının bir pinositik vezikül haline gelebilmesi için gerekli değişikliğin nasıl sağlandığı henüz bir sır. Bu işlem hücre içinde enerji harcanmasını gerektirir. Enerji gereksinimi ATP tarafından karşılanır. Bu işlem ayrıca hücre dışı sıvıda kalsiyum iyonunun bulunmasını da gerektirir. Kalsiyum muhtemelen cebin altında bulunan ve vezikülün hücre zarından kopmasını sağlayan proteinlerin kontraksiyonu için gereklidir.
Hazırlayan: Damla Uludağ