Serbest Radikaller Dost mu Düşman mı?

Serbest Radikaller; Dost mu Düşman mı?

Yaşlanmayı yavaşlatmanın ve uzun yaşamanın sırrı nedir? Son yıllarda yapılan araştırmalar antioksidanların bu alandaki tahtını devirecek gibi görünüyor. Çok sayıda insan serbest radikalleri yaşlanmanın arkasındaki temel moleküller olarak görüyor. Ancak bazı araştırmalar tersini söylüyor.

Serbest Radikaller Nedir?

Öncelikle serbest radikal nedir? Serbest radikaller eşlenmemiş elektronu bulunan bütün atom veya moleküllere verilen isimdir. Bir atom veya molekülün eşlenmemiş elektronunun olması onu herhangi bir kimyasal tepkimeye karşı çok duyarlı yapar ve bu kararsız radikaller hemen başka atom/moleküllerle tepkimeye girerek kararlı hale gelmek isterler. Bir diğer deyişle, serbest radikaller vücutta bir mayın gibi dolaşır ve kararlı hale gelebilmek için hücre zarımıza, DNA’mıza veya herhangi bir molekülümüze zarar vermekten çekinmez. Antioksidanlar ise bu serbest radikalleri nötrleyerek onları etkisizleştiren moleküllerdir.

McGill Üniversitesi’ndeki araştırmacılar C. Elegans adlı bir model organizma (kendileri bir çeşit solucan olur) üzerinde serbest radikallerin uzun ömrü nasıl desteklediğini gösterdiler. Hücreye zarar verdiğini düşündüğümüz serbest radikaller aynı zamanda hücrenin kendini öldürmesini de tetikleyebiliyorlardı.

Serbest Radikaller Apoptoza Neden Olabilir

Programlı hücre ölümü adı verilen hücrenin intihar mekanizması olan apoptoz hücrenin çeşitli durumlarda intihara girişmesi sürecidir. Hücre kanserleşme sürecine girdiğinde veya bir virüs tarafından enfekte edildiğinde apoptoz mekanizması hemen etkinleşir. Bu süreci başlatan temel moleküler mekanizma neredeyse tüm canlılarda ortak olarak gözlenir ve ilk olarak C. Elegans adlı solucanda keşfedilmiştir.

McGill araştırmacılar bu mekanizmanın serbest radikaller tarafından da etkinleştiğini buldular ve hep düşmanımızmış gibi görünen serbest radikallerin aslında vücudumuzdaki zararlı hücrelerin ölümüne sebep olarak bizlere yardım ettiğini gördüler. Ekibin araştırmaları dünyaca ünlü Cell dergisinde yayınlandı.

Serbest Radikaller Üstündeki Kötü İmajı Silmeliyiz

McGill Üniversitesi’nde biyoloji profesörü olan Siegfried Hekimi serbest radikal teorisinin doğru olmadığını ve serbest radikallerin sahip olduğu kötü imajın silinmesi gerektiğini söylüyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Serbest radikal üretiminin yaşlanmayla arttığı doğrudur ancak biz çalışmamızda bu radikallerin yaşlanmaya sebep olduğunu değil aksine yaşlanmayla savaştığını göstererek serbest radikal teorisini yerle bir ettik. Serbest moleküllerin ömrü uzatıcı etkiye sahip oluşu onları hücre araştırmalarında sinyal molekülü olarak kullanılmalarının önünü açabilir. Ayrıca serbest radikallerle tetiklenen apoptoz mekanizması yaşlanmayı yavaşlatmak için de kullanılabilir. Ancak bunu tam anlamıyla başarmak hiç kolay olmayacak.”

Ömrü uzatmak için zararlı/hasarlı hücrelerde apoptoz mekanizmasını tetiklemek özellikle nörodejeneratif hastalıklarda büyük önem taşıyor. Söz konusu beyin olunda apoptoz son, hatta en son çaredir, çünkü ölü nöronları temizleyip yerine yenilerini oluşturmak zaman alacağından ve bu kaybın telafi edilmesi çok zor olduğundan nöronlarda stres sürekli artmasına rağmen apoptoz ertelenebilir.

Hazırlayanlar: Çağlayan Taybaş

Kaynaklar

  1. http://www.sciencedaily.com/releases/2014/05/140508121245.htm
  2. Callista Yee, Wen Yang, Siegfried Hekimi. The Intrinsic Apoptosis Pathway Mediates the Pro-Longevity Response to Mitochondrial ROS in C. elegans.Cell, 2014; 157 (4): 897 DOI: 1016/j.cell.2014.02.055

Çağlayan Taybaş

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Moleküler Biyoloji ve Genetik mezunuyum. Şu an klinik araştırma sektöründe çalışıyorum. Bilimsel araştırmaların yanında başlıca hobilerim satranç, bisiklet sürmek, pilates ve latin dansları oldu. Mezun olduktan sonra askere gitmeden önce sinirbilim.org'u kurdum. Şu an iş ve özel hayatım çok yoğun olduğu için eskisi gibi yazamıyorum. Bana herhangi bir soru sormak isteyen varsa c.taybas@gmail.com'a mail atabilirler.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir