Seyirci Etkisi – Kalabalık Ortamlarda Yardım Etme Eğilimimiz Azalır Mı?

Seyirci Etkisi ve Kitty Genovese Olayı

Gözünüzün önünde acil bir durum olduğu halde yardım etmediğiniz oldu mu hiç? Sözgelimi sara (epilepsi) nöbeti geçiren bir hasta var ve etrafta birçok kişi bulunduğu için yardım etmeyi düşünmediniz. Ya da eşi tarafından sokak ortasında fiziksel şiddete uğrayan bir kadın gördüğünüzde etraf zaten kalabalık olduğu için usulca yolunuza devam ettiğiniz oldu mu? Literatürde bu tür durumlara seyirci etkisi deniyor.

13 Mart 1964’te New York’ta akıllara durgunluk veren bir cinayet yaşandı. Kitty Genovese isimli genç kadın bir saldırgan tarafından 3 kez bıçaklandı ve olaya müdahale eden kimse olmadı. İşte olay şöyle cereyan etmektedir: Kitty evine doğru yürümektedir. Genç kadının arkasından tecavüz etme amacıyla yaklaşan katilin bıçak çekme girişimine karşı koymaya çalışır. Bunun üzerine katil, genç kadını bıçaklayarak olay yerinden uzaklaşır. Bu süre zarfında etrafta birçok apartman dairesinin ışığı yanar ama kimse polisi arama ya da yardım etme girişiminde bulunmaz. Kurban hala yaşamaktadır. Birkaç dakika sonra tecavüzcü tekrar gelir ve kadını tekrar tekrar bıçaklayarak kaçar. Ortada yardım etme girişimine dair herhangi bir belirti hala bulunmamaktadır. Katil üçüncü kez yine gelir ve yerde yatan kadını son kez bıçak darbeleriyle öldürerek olay yerinden uzaklaşır. Sonunda olaya tanık olan komşulardan biri polisi ve ambulansı çağırır fakat artık çok geçtir.

Seyirci Etkisi 2

38 Kişi Gördü Ama 1 Kişi Polisi Aradı

Yapılan soruşturmaya göre ise genç kadının öldürüldüğünü 38 kişi görmüştür fakat olay yaşandıktan sonra aralarından ancak bir tanesi polisi aramıştır.  Winston Moseley isimli katil ise bir süre sonra yakalanmıştır. İşte John Darley ve Bibb Latane tarafından “Seyirci Etkisi” olarak adlandırılan sosyal etki, etrafta bulunan insan sayısı arttıkça yardım etme ve sorumluluk alma olasılığının azalmasını açıklar. Öğrencilerle yapılan bir deneyde katılımcılardan herhangi bir konu üzerinde tartışmaları istenmiştir. Her bir katılımcı ayrı ayrı odalara birbirlerini görmeleri engellenerek konmuştur. Mikrofon ve hoparlör aracılığıyla iletişim kurmaları sağlanmıştır. Araştırmacı tarafından toplamda beş koşul sağlanmıştır: Birincisi; iki öğrenci arasında bire bir görüşme sağlanmıştır. Sonuncusu ise öğrenciler altılı grup şeklinde konuyu tartışmışlardır. Tüm gruplar tartışmaya başladığı sırada önceden kaydedilmiş sara nöbeti geçiren bir öğrencinin ses kaydı sırasıyla tüm gruplara tartışma esnasında verilmiştir: “Ben… Galiba…Yardım…Aman Tanrı’m…Sanırım nefes alamıyorum…” Araştırmacı katılımcıların ne kadar süre içerisinde yardım çağıracaklarını hesaplamıştır. Sonuçlar ise şöyledir: bire bir görüşme yapan öğrencilerden %85’i odadan çıkarak yardım arama girişiminde bulunmuştur. Fakat gruplardaki katılımcı sayısı arttıkça yardım çağırma oranı da düşmüştür. Diğer bir deyişle, 6 katılımcının bulunduğu gruptaki yardım çağırma oranı en düşük olmuştur.

Seyirci etkisine göre yardım etme olasılığının düşmesinin iki nedeni olabilir:

  1. Kişi, olaya tanık diğer insanların yardım edebileceğini düşündüğü için sorumluluk paylaşımı yapmıştır. Bu sayede kendini daha az sorumlu hissetmiştir.
  2. Kişi, etrafta kimsenin yardım etmediğini görünce acil bir yardım olmadığını düşünmüştür. Kendi kişisel yardımının bir etkisi olamayacağı kanısına varmıştır.

Hazırlayan: Berda Barlak

Kaynak

https://explorable.com/bystander-apathy-experiment


Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir