Soğuk Algınlığı Neden Bazı İnsanları Daha Fazla Yakalar?
Eylül sonu, ekim başı derken sonbahar kendini hissettirmeye başlar. Havaların soğumasıyla beraber çok sayıda insan hasta olmaya başlar. Ancak soğuk algınlığı bazı insanları sürüm sürüm süründürürken diğerlerini sanki es geçiyor. Virüsler belirli insanları hedef alan canlılar değildir. Öyleyse hasta olmayan insanları şanslı yapan şey nedir? Hasta olmanın bilimine ve neden bazılarımızın daha çok hasta olduğuna yakından bakalım.
Soğuk algınlığı üst solunum yolunu etkileyen virüs kaynaklı bir enfeksiyondur. Ağzınızdan ve burnunuzdan giren virüsler buralara yerleşir ve öksürük, burun akıntısı gibi belirtiler başlar. Soğuk algınlığı çok tehlikeli bir hastalık değildir. Genelde bir hafta veya 10 günde iyileşirsiniz. Ancak bu süre zarfında boğaz ağrısı, ateş, halsizlik, sürekli hapşırma ve öksürük hayatınızı alt üst edebilir. Sigara içen kişilerin iyileşmesi daha uzun sürebilir.
Burnumuz Sürekli Yabancı Maddelere Maruz Kalıyor
Gün içinde her nefes alışınızda burnunuz muazzam sayıda yabancı maddeyle karşılaşıyor. Toz, polen, bakteriler, virüsler, çeşitli kokular ve daha sayamayacağımız çok fazla şey. Bunların birçoğu burnumuzu rahatsız ediyor ve hücresel seviyede strese yol açıyor. Polene alerjisi olanlar ilkbaharda sürekli hapşırırlar. Polen molekülleri burundaki hücreleri rahatsız ettiği ve inflamasyona yol açtığı için vücut hapşırma yoluyla polenleri atmak ister.
Özellikle havaların soğumasıyla beraber vücudun savunma mekanizmaları daha fazla çalışmaya ve tehditlere karşı daha hazırlıklı olmaya başlar. Hasta olup olmayacağınız da ne kadar hazırlıklı olduğunuz ile ilgilidir. Vücudunuz sizi hasta etmeye çalışan binlerce molekül ile cebelleşirken yenik düşerse geçmiş olsun. Hemen alarm verilir, vücut ateşi artar. Patojeni vücuttan atmak için burun akıntısı, öksürük ve hapşırma sistemleri devreye girer.
Virüsler Neden Bazı İnsanları Hasta Edemiyor?
Bazı insanlar hemen hasta olurken bazıları hiç hasta olmuyor. Bu insanlar hiç bakterilerle, virüsler ile hiç haşır neşir olmuyor mu diye sorabilirsiniz. Vücudun iki savunma sistemi vardır. Biri soğuk algınlığına yol açan virüslere karşı bizi korur. Diğeri de hücrelerimizde oksidatif strese yol açan virüsler, bakteriler, sigara dumanı, polenler gibi etkenlere karşı korur. Bir dışarıda bir de içeride savunma sistemi var gibi düşünebilirsiniz.
Amerika’da Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yapılan araştırmalar iki savunma sisteminin aynı kaynaktan beslendiğini ve bir denge halinde olması gerektiğini gösteriyor. Eğer oksidatif strese karşı koruma olması gerekenden fazla olursa, rhinovirus gibi soğuk algınlığına yol açacak saldırganlara karşı vücut kendini yeterince savunamaz. Sonuç olarak vücudunuz alerjilerden korunurken soğuk algınlığı baş gösterebilir.
Soğuk Algınlığı Virüsleri Tek Başına Etkili Olamıyor
Solunum yolunuza giren maddeleri ve virüsleri kontrol edemezsiniz. Her nefes alışınızda sizi hasta edebilecek binlerce şey vücudunuza giriyor. Eğer bir defada çok fazla yabancı madde ve virüs ile karşılaşmazsa solunum yolu bunların üstesinden gelebiliyor. Her virüs soğuk algınlığı yapacak diye bir kaide yok. Vücudumuzun savunma sistemleri çok iyi işliyor. Ancak hem soğuk algınlığı yapacak virüsler hem de hücreleri strese sokacak patojenler beraber geldiğinde bağışıklık sisteminin gücü ikiye bölünüyor. Hem hücrenin içinde hem de dışında savaş verdiğinden dolayı soğuk algınlığı daha sık ortaya çıkıyor.
Araştırmacıların yaptıkları araştırma hepimiz için büyük önem taşıyor. Sadece Amerika’da her yıl 500 milyon soğuk algınlığı vakası görülüyor. Bunların 2 milyonunda hastaların hastaneye yatması gerekiyor. Soğuk algınlığı gibi basit bir rahatsızlık dünyada çok fazla maddi ve manevi kayba neden oluyor. Çalışmanın sonuçları büyük önem taşıdığı için saygın dergilerden biri olan Cell Reports’ta yayınlandı.
Akciğer ve Burun Hücreleri Aynı Şekilde Savaşmıyor
Aynı virüslere maruz kaldığı halde neden bazı insanların hasta olup diğerlerinin hasta olmadığını incelemek için ekip sağlıklı insanların solunum yolundan hücre örnekleri topladı. Her hücre grubu gönüllülerin burnundan başlayıp akciğere kadar uzanan solunum borusundan elde edildi. Yapılan incelemeler sonucunda burundaki hücrelerin virüslere karşı daha güçlü bir savunma sistemine sahip olduğu görüldü. Virüsler burada çok güçlü bir direniş hattıyla karşılaşıyorlardı. Akciğerdeki hücreler ise soğuk algınlığına yol açacak virüslerden ziyade hücreleri oksidatif strese sokacak etkenlere karşı daha etkili yanıt veriyordu.
Kafası karışanlar için kısaca özetleyelim. Vücudun 2 savunma sistemi var. Biri soğuk algınlığı virüslerine karşı, ikincisi oksidatif strese tepki veriyor. Burun hücreleri soğuk algınlığı virüsleri ile daha iyi savaşıyor. Akciğer hücreleri ise oksidatif strese yol açan moleküllere karşı daha iyi bir savunma yapıyor. İki savunma sistemi denge halinde durduğu için birinin zayıf kalması bizi hasta edebiliyor.
Hasta Olmamak için Temiz Hava Şart
Sigara içen insanlar soğuk havalarda daha fazla ve uzun süre öksürmeye meyillidir. Bilim insanları da burun hücrelerini sigara dumanına maruz bırakarak hücrelerde oksidatif stres yarattılar. Hipoteze göre oksidatif stres artınca hücreler rhinovirüs gibi saldırganlara karşı gereken tepkiyi koyamayacaklardı. Tam da düşünüldüğü gibi oldu. Hücreler sigara dumanında güç bela hayatta kaldılar ama rhinovirüsten kendilerini koruyamadılar. Virüsler büyümeye devam etti.
Yale Üniversitesi’ndeki bilim insanlarının yaptıkları araştırma sayesinde neden sigara içen insanların daha sık hasta olduğunu biliyoruz. Aslında sadece sigara değil, kirli hava, polenler ve daha birçok dış etken bizi dolaylı yoldan hasta ediyor. Örneğin sobalardan çıkan karbon monoksit gazı, araba egzoz dumanları hücrelerimizde hasar meydana getirerek virüslere karşı savunmamızı zayıflatıyor. Soğuk algınlığından korunmak istiyorsak yapmamız gereken başlıca şey nefesimizi temiz tutmak.
İleri Okuma: Virüsler Nasıl Çalışır?
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Kaynaklar
- https://www.livescience.com/63552-cold-virus-defense-tradeoff.html
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/common-cold/symptoms-causes/syc-20351605