Stratejik Düşünme Zihinsel Kapasiteyi Artırıyor

19 Aralık 2016 Çağlayan Taybaş

Çoğu kişi satranç oynamayı bilir. Satranç dünyanın en eski zekâ oyunlarından biridir. Piyonlar ve diğer taşların ayrı bir becerileri ve amaçları vardır. Oyunun temel amacı çeşitli yollardan şahı mat etmektir. Satrançta en önemli konulardan biri doğru strateji kurmaktır. Bu tür stratejik düşünme tabanlı beyin egzersizleri bilişsel performansı artırıyor ve gerçek hayatta da yarar sağlıyor. Satranç ve zekâ arasındaki ilişki için bu makalemizi okuyabilirsiniz: https://sinirbilim.org/satranc-zeka-arasindaki-iliski/ Amerika’da Teksas Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar stratejiye dayalı beyin antrenmanlarının gençlerden yaşlı insanlara kadar herkese faydalı olduğunu ve Alzheimer hastalığı riskini de azalttığını gösteriyor.

Düşünme Egzersizleri ve Stratejik Düşünme

Araştırma ekibinin başındaki isim olan Dr. Sandra Bond Chapman’a göre beyinlerimiz ilham almak üzere şekillendi. Beyin egzersizlerinin çeşitli bilişsel işlevleri geliştirdiği haberi ilk defa duyduğumuz bir şey değil. Peki bu çalışmayı farklı kılan nedir? Geleneksel çalışmalar şu programı uygula hafızan gelişsin, şunu dene tepki verme hızın artsın şeklinde bir prosedür izler. Chapman’ın ekibi ise çok boyutlu düşünme becerisinin gelişmesinin bilgiyi birleştirme, istenmeyen bilgileri silme ve zararlı alışkanlıklardan kurtulma üzerindeki etkisini inceledi. Tepki verme hızımız ve hafıza becerimiz kadar önemli olan bir olgu da bilgiyi işleme ve filtreleme becerimizdir. Ekibin çalışmasında katılımcılar 45 ile 60 dakika arasında değişen 8-12 oturum antrenman yaptılar. Antrenmanlarda üç kognitif işleve odaklandılar: Stratejik düşünme, dikkat, bütünleşik akıl yürütme ve yenilik.

İlgili bilgiyi alakasız bilgiden ayırmak beynimizin her gün yaptığı çok temel bir şeydir. Ekip de katılımcılardan bunu yapmalarını istedi. Araştırmanın ileri aşamalarında her bir katılımcıdan öğrendikleri şeylerle ilgili ayrıntılı değerlendirme ve yorum yapmaları istendi. Antrenmanlar esnasında bir bilgi öğrendiklerinde bunu hayatlarının birçok alanına uygulamaları ve bu konu üzerine konuşabilmeleri isteniyor. Bu sefer satranç yerine monopoly oyunundan örnek verelim. Monopoly oyununda kazanmak için belirli bir strateji kurar ve anlaşmalar yaparsınız. Kurduğunuz bu stratejiyi hayatınıza da uygulamanız istenirse beyninizi biraz zorlamanız ve konu ile ilgili etraflıca düşünmeniz gerekir.

Antrenmanlar Akıl Yürütme ve Çıkarım Yapma Becerisini Geliştiriyor

Chapman katılımcıların beyin antrenmanları sayesinde yaratıcılıkta, akıl yürütme ve çıkarım yapmada gelişme kaydettiklerini belirtiyor. Ayrıca bu kazanımlar sadece antrenman dahilindeki alanlarda değil daha birçok alanda oldu. Örneğin genel kültür hafızası, planlama ve problem çözme becerileri katılımcıların kendilerini geliştirdiği başka alanlardan bazılarıydı. Halbuki katılımcılar bu alanları hedefleyen herhangi bir beyin egzersizi yapmamışlardı ama tabi tutuldukları eğitim programı bu alanlarda da onları geliştirmişti.

Bu çalışmanın en önemli tarafı aslında ekibin uyguladığı beyin egzersizlerinin bilişsel performansı artırması değildi. Bu tipte zaten çokça araştırma var ama bu çalışmada ekip bilgi işleme süreçlerine odaklandı. Hafıza antrenmaları ile akıl yürütme antrenmanları karşılaştırıldığında hafıza çalışmaları beynin yeni bilgiyi ne ölçüde aldığına bakarken, akıl yürütme çalışmaları bilginin ne derece işlendiğini ve bu bilgi işleme sürecinin beyin performansını nasıl etkilediğine odaklanıyor.

Beyin Uyarımı Teknikleri de İşe Yarayabilir

Matrix veya Lucy başta olmak üzere pek çok bilim kurgu filminde zihinsel kapasitenin genişletilmesi işlenir. Bu artık bilim kurgu değil. Gerek tDCS gibi elektrofizyolojik tekniklerle gerekse özel hazırlanmış beyin antrenmanlarıyla zihinsel kapasitemizi geliştirebiliriz. Hiçbir şey yapılamasa bile en azından satranç, go gibi stratejik düşünme üzerine oyunlar beynin bilgi işleme süreçlerini geliştirmek için çok önemlidir. Aslında bunlara oyun dememek gerekiyor. Bugün satranç tüm dünyada beyin sporu olarak kabul ediliyor ve turnuvaları düzenleniyor.

Beyni geliştiren her türden zihinsel antrenman hem akademik hem de gündelik hayattaki başarıya giden yolda bize hız kazandıracak becerileri sunuyor. Karmaşık fikirlerin üretilmesi, değiştirilmesi ve başka fikirlerle harmanlanması kişinin problem çözme, karar verme hatta iletişim becerilerini bile geliştirecektir.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş