Stres Kadın ve Erkek Beynini Farklı Etkiliyor
Stres; özellikle son yıllarda oldukça gündemde olan bir kavram. Birçok rahatsızlığın altından baş göstermesinin yanı sıra, doğru seviyede olduğunda yararlı olduğu da bilinen bir gerçek. Son zamanlarda yapılan çalışmalar bir diğer gerçeği daha su yüzüne çıkarıyor: kadın ve erkek beyni stresten farklı şekillerde etkileniyor.
Rockefeller Üniversitesi’nden araştırmacılar, erkek ve dişi beynin strese tepki verme şekli arasında ‘dikkat çekici’ farklar tespit ettiler. Nature Communications’da yayınlanan çalışma farelerle gerçekleştirildi. Araştırmadaki bulgular, beynin normalde cinsiyet farklılıklarıyla ilişkili olmayan bir bölümünde ortaya çıktığı için iki kat daha dikkate değer bulundu. Elde edilen sonuçların duygudurum bozuklukları da dahil olmak üzere strese bağlı hastalıkların tedavisinde de etkilerinin olacağı düşünülüyor.
Cinsiyetler Arası Farklar Dikkate Alınmalı
Jordan Marrocco, “Nöropsikiyatrik araştırmalara ve endokrinolojiye cinsiyet farklılıklarının eklenmesi ihtiyacı var, çünkü kadınlar ve erkekler uyuşturucuya farklı tepkiler veriyor” diyor.
Bilim insanlarının yeni ilaçları hastalara bireysel olarak uyarlamaya çalıştığı son dönemlerde bu özellikle önemlidir. McEwen bu konuya dikkat çekerek: “İlaç endüstrisi tek boyutlu bir felsefe izledi ve ağırlıklı olarak ilaçları erkeklerde test etti” diyor. Uyuşturucu madde olan Ambien’in piyasaya sürüldükten sonra kadınlarda erkeklere kıyasla daha güçlü etkileri olduğunu keşfedilmesini örnek vererek, bunun ciddi sorunlara neden olabileceğini belirtiyor.
Beyindeki olası cinsiyet farklılıklarını araştırmak için bilim adamları, hipokampusun stres tepkisinde çok önemli bir rol oynayan ve CA3 olarak bilinen bölgesine odaklandı. Bu bölge belleğe, ruh halinin düzenlenmesine ve bilgi işlemeye katılmaktadır. Spesifik olarak, erkek ve dişi fareler stresli bir göreve (6 dakikalık zorunlu yüzmeye) maruz bırakıldı. Daha sonra ise Nathaniel Heintz’in Rockefeller laboratuvarında geliştirilen ve CA3 nöronlarındaki genlerin tepkilerini incelemeyi sağlayan TRAP adlı bir yöntem kullanıldı.
Kadın Beyni Strese Daha Fazla Tepki Gösteriyor
Yazdıklarına göre, buldukları şey olağanüstüydü. Stres altındaki kontroller karşılaştırıldığında, akut stresle, kadınlarda CA3’te erkeklere göre çok daha fazla gen değişti (Kadınlarda 6,472 gen; erkeklerde 2,447 gen değişti). Bu büyük fark, strese yanıtta açık bir genetik bileşen olduğunu düşündürmektedir. Bilim adamları, zorla yüzmek gibi çevresel stres etkenlerine tepki gösteren beyin bölgelerindeki genlerin, dişi farelerde erkeklerinkinden çok daha yüksek oranda tepki verdiğini ileri sürmektedir.
Ek bir bulgu, cinsiyetler arasındaki stres tepkilerindeki farklılıkların ne kadar büyük olduğunu ortaya koymaktadır. Bilim adamları, her iki cinsiyette stresten etkilenen 1,842 geni tespit ettiler. Ancak bu “örtüşen” genlerin büyük çoğunluğu kadınlarda ters yönde tepki verdi. Erkeklerde stresle aktive edilen genler kadınlarda stresle bastırıldı ya da tam tersi bir etki gözlendi.
Stres Kaynaklı Hastalıklar
McEwen’in grubu ayrıca, insanlarda nöropsikiyatrik bozukluklar geliştirme riskini artırdığı bilinen BDNF geninin bir varyantını taşımak üzere tasarlanmış fareler üzerinde deney yaptı. Araştırmacılar, bu fareleri, stresin etkisini belirlemek için ortak bir yöntem olan bilişsel testlere tabi tuttu. Gen varyantlı dişilerde stres altına girmeksizin mekânsal hafızada bozulma olduğunu buldu. Aynı şekilde stresli olmayan fakat mutasyona uğramış erkeklerde ise aynı sonuçlar gözlenmedi.
Marrocco, “Bu genetik varyantı taşıyan, stresli olmayan bir farenin beynindeki gen ifadesi, akut stres yaşayan normal bir fare ile benzerdir” diyor. Açıklamasına, erkek ve kadın stres tepkileri arasında var olduğu bilinen biyolojik farklılıklarla ilgili daha fazla araştırma yapılması gerektiğini de ekliyor.
Hazırlayan: Fatma Göksu
Kaynaklar
http://neurosciencenews.com/stress-sex-differences-7703/
https://www.nature.com/articles/s41467-017-01014-4
