Sürekli Tekrarlanan Cümleler Daha İnandırıcı Oluyor
“Beyninizin yalnızca % 10’unu kullanırsınız.”
“Havuç yemek gözlerinizi iyileştirir.”
C vitamini soğuk algınlığı tedavisinde kullanılır.”
“Ülkemizin ekonomik gücü her geçen gün artıyor.”
Bunların Hiçbiri Doğru Cümleler Değil!
Gerçekler aslında o kadar da önemli değil; İnsanlar bu cümleleri sık sık tekrarlarlar, siz de onlara inanırsınız. Tekrarlamayı gerçeğe dönüştüren, insan ruhundaki bir kısayol olan “yanıltıcı gerçeklik etkisi“ne hoşgeldiniz. Özellikle pazarlamacılar ve politikacılar, bu belirli bilişsel önyargıları manipüle etmenin ustalarıdır. Aynı sözleri tekrar tekrar söylersen insanlar artık sana inanmaya başlar. Bazı insanlar bu tekniği hayatta uyguluyorlar. Bilimsel araştırmalar da sürekli tekrarlanan cümlelerin daha inandırıcı olduğunu söylüyor.
Örneğin; geçen hafta başkan Trump, Amerika’da kolluk kuvvetlerine karşı şiddetin yüksek seviyelerde olduğu söyledi. Ayrıca durdurmak için tasarlanan üç yürütme emri imzaladı . Kulağa çok önemli geliyor, değil mi? Fakat bu tür suçlar, ABD’deki diğer şiddet suçlarına kıyasla en düşük oranlarda seyretmektedir. Trump her konuşmasında artan suç oranından veya kötü durumdaki toplumsal gidişattan bahsediyor.
Trump Bu Etkiyi Çok İyi Kullanıyor
“Başkan Trump, mevcut olmayan ulusal gidişatı araştırmak ve durdurmak için görevli kuvvetler kurmayı düşünüyor” diyor Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği’nin yasal direktör yardımcısı Jeffery Robinson. Böyle bir gidişatın varlığı ise söz konusu bile değil. Ancak çoğu insan buna inanıyor ve bunu destekliyor. FBI’ın son verileri 2008 yılından bu yana Amerika’daki suç oranlarında %20 azaldığını söylüyor. Ancak Pew Araştırma anketinin sonuçlarına göre geçtiğimiz başkanlık seçimlerinde oy kullananların %57’si Amerika’da suç oranlarının arttığına inanıyordu.
Peki burada neler oluyor? Araştırma ekibi ilk kez 1970’li yıllarda etkisini fark etti. Toronto Üniversitesi’nden bir psikolog Lynn Hasher “Tekrarlama, söylenenlerin daha doğru görünmesine neden oluyor” diyor. Central Washington Üniversitesi’ndeki araştırmacılar 2012’de yapılan bir araştırmada belirttikleri gibi, tekrar tekrar yapılan sahte haberler toplum tarafından benimseniyor.
Tekrarlanan Cümleler Daha Kolay Anlaşılıyor
İnsanların gerçeği değerlendirme etkisi temelde iki şeye dayanır: bilginin mantıksallığı ve tanıdık gelip gelmediği. Vanderbilt Üniversitesi’nden psikolog Lisa Fazio “İkinci sefer gerçeği gördüğünüzde işlemek çok daha kolay oluyor. Onu daha hızlı okuyoruz, daha akıcı bir şekilde anlıyoruz, beynimiz bu akıcılığı bir şeylerin doğru olduğunun bir işareti olarak yorumluyor”diyor.
Anlaşılan rasyonel düşünmek zor iş. Beyin mantıklı ve sürekli uyarıları doğru olarak kabul ederek kendi üzerindeki iş yükünü hafifletiyor. Bu da bizim bilgi erişimimizde daha sorgulayıcı bir tavır takınmamız gerektiğini gösteriyor. Eğer bilinçli bir şekilde duyduklarımızı, gördüklerimizi sorgulamazsak yalan cümleler ve haberlere daha kolay inanır hâle geliriz.
Hazırlayan : Serap Kaya
