Trikotilomani Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?

21 Eylül 201725 Nisan 2020 Çağlayan Taybaş 0 yorum psikoloji

Sürekli saçlarını çekip koparan birini görürseniz bir şeylerden şüphelenmeye başlayın. Trikotilomani kişinin dürtülerine dayanamayıp sürekli saçlarını çekmesi olarak adlandırılan bir rahatsızlıktır. Neredeyse tüm trikotilomani hastalarında saç kaybı görülür. Ne kadar yapma, etme deseniz fayda vermez. Onu cezalandırmak bile bir işe yaramaz. Hastalar en çok saçlarını ve kaşlarını yolmaya eğilimlidir. Bir süre sonra hem toplumdan gelen tepkiler hem de kişinin kendi farkındalığı strese neden olabilir.

Trikotilomaninin hem çevresel hem genetik kökeni vardır. Ebeveynlerden çocuklara aktarılan bazı genler buna sebep olabilir. Ayrıca obsesif kompulsif hastalarda bu rahatsızlık daha yaygın görülür. Saç çekme atakları anksiyete tarafından tetiklenebilir. Hastaların çoğu saçlarını çektiğini kabullenirler. Zaten saçların kırık uçlarına bakan herkes de bunu kolaylıkla anlayabilir. Bu rahatsızlığın dahil olduğu Rapunzel sendromu İngiltere’de bir kızın organlarının iflas etmesine neden olmuştur.

Saçlarını Çektiklerinin Farkında Değildirler

Hastalar sürekli saç derilerinde bir huzursuzluk hissederler. Saçlarını çekerek bunu gidermeye çalışırlar. Saç çekme davranışını dışarıdan tetikleyen hiçbir dış etken yoktur. Tamamen hastanın kendi kendine yaptığı ve saçlarını kaybetmesine yol açan bir rahatsızlıktır. Saçlarını çeken kişiler bunu sürekli yaptıklarını bilirler ama saçlarını çekerken bunun farkında olmayabilirler. Aynı tırnak yeme davranışında olduğu gibi farkında olmadan yapabilirler.

Trikotilomani obsesif kompülsif rahatsızlıklar sınıfı içinde değerlendirilebilir. Obsesif kompülsif spektrumun içinde bunun gibi birçok rahatsızlık vardır. Tırnak yeme, deriyi soyma, yeme bozuklukları, obsesif kompülsif bozukluk bunlardan bazılarıdır. Bu rahatsızlıklarda klinik belirtiler ve genetik yatkınlıklar çok benzer olabilir. Ayrıca tedavi biçimleri de birbirine benzeyebilir. Örneğin obsesif kompülsif bozukluk ve trikotilomani bazı ortak belirtilere sahiptir. Her iki rahatsızlıkta da kişi istenmeyen davranışları tekrarlamaya dair karşı konulamaz bir istek duyar.

Trikotilomani Belirtileri

Saçların çekildiği bölgeler genelde bir veya iki alanla sınırlıdır ama bazı hastalarda çok fazla alana yayılabilir. Saç derisi en fazla temas edilen bölgedir. Arkasından kaşlar, kirpikler, yüz, kol ve bacaklar gelir. Nadiren de olsa bazı kişilerde genital kılların, koltuk altı kıllarının ve sakalın da çekildiği görülmüştür.

Trikotilomaniden muzdarip kişiler genelde bir seferde tek bir saç telini çekerler. Eğer ne yaptıklarının farkına varmazlarsa bu durum saatlerce sürebilir. Aynı şey kaşlar ve diğer kıllar için de geçerlidir. Bazen bir durgunluk evresine girip günler, haftalar boyunca hiçbir yerlerini koparmazlar. Ancak bu durum geçicidir, zamanla tekrar eski haline döner.

Trikotilomani Neden Olur?

Araştırmalar trikotilomanili hastalarda başka zihinsel rahatsızlıkların da yaygın bulunduğunu gösteriyor. Örneğin anksiyete, depresyon ve obsesif kompülsif bozukluğun görülebilir. Ayrıca travma sonrası stres bozukluğu da trikotilomaniyle paralellik gösterebilir. Kişinin stresli olması kendince rahatlama yollarına başvurmasına neden olur. Saçlarını çekmek de bu rahatlama yollarından biri olabilir. Daha sonra stres uyaranı ortadan kalksa bile alışkanlıklar oturmuş olarak kalır.

Yapılan bir çalışmada trikotilomani hastalarının beyinciklerinin hacimce daha küçük olduğu bulunmuştur. İleride yapılacak görüntüleme çalışmalarıyla bu daha iyi ortaya çıkacaktır. İlginç bir bulgu da hastaların beyinlerinde sağlıklı insanlara kıyasla daha fazla gri madde olmasıdır. Trikotilomanili kişilerin genetik yapılarında da birçok mutasyona rastlanmıştır. Bunlardan bir tanesi serotonin 2A reseptörünü kodlayan genlerde ve SLITRK geninde bulunur. HOXB8 geninde görülen mutasyonlar da saç çekme davranışına neden olabilir.

Tedavi Yöntemleri

Trikotilomaninin tedavisi kişinin yaşına bağlı olarak değişiyor. Çocuklukta başladıysa ailenin desteğiyle çocuk bu rahatsızlıktan kurtulabilir. Ancak yetişkinlikte durum böyle olmuyor. 30 yaşında yetişkin bir kişiye trikotilomani tanısı konduğunda genelde farklı zihinsel rahatsızlıklar da beraberinde geliyor. Rahatsızlığın en iyi ilacı psikoterapidir. Şu ana kadar en yüksek başarı oranı sağlayan tedavi yöntemi bir profesyonelin uyguladığı terapi olmuştur. Bazen psikiyatristler ilaç tedavisi de önerebilir.

Psikoterapinin yanında FDA onaylı bazı ilaçlar da hastalara önerilebiliyor. Bazı antidepresanların etkili olduğu ile ilgili bilimsel araştırmalar mevcut. Ancak bu çalışmaların doğruluğunu gösteren de birçok çalışma yapılması gerekiyor. İlaçlar saç çekme davranışlarını azaltsa da tam anlamıyla bir tedavi seçeneği olmuyor.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş