Cücelik

Büyümenin kontrolü ile boy kısalığının birlikte tartışılması, etiyolojik açıdan birçok olasılığın olduğunu göstermektedir. Boy kısalığının nedenleri arasında, GHRH eksikliği, büyüme hormonu eksikliği, yetersiz IGF-I salgısı ve diğer etkenler sayılabilir. İzole büyüme hormonu eksikliği çoğunlukla GHRH yetersizliğine bağlıdır ve bu olgularda, büyüme hormonunun GHRH’a yanıtı normaldir. Ancak izole büyüme hormonu eksikliği olan bazı hastalarda, büyüme hormonu salgılayan hücrelerde anormallikler vardır.

Bir diğer grup çocukta ise plazmadaki büyüme hormonu yoğunluğu normal ya da yükselmiş iken işlev kaybına neden olan mutasyonlar sonucu büyüme hormonu reseptörleri tepkisizleştirilmiştir. Gen kopyaları ya da nokta mutasyonları sonucunda büyüme hormonu reseptöründe anormallikler vardır. Büyüme hormonuna duyarsızlık ya da Laron cüceliği olarak da bilinen bu olayda, plazma IGF-I düzeyi, büyüme hormonuna bağımlı olan IGFBP-3 ile birlikte, belirgin olarak azalmıştır. Afrika pigmelerinde de plazma büyüme hormonu düzeyi normal iken, plazmadaki büyüme hormonu bağlayan protein miktarı orta derecede azalmıştır. Bu kişilerde, plazma IGF-I yoğunluğu, ergenlik döneminde de yükselme göstermez. Ancak, ergenlik öncesi dönem boyunca, cüce olmayan kontrol grubu kişilere göre büyüme daha azdır.

Kısa boyluluk büyüme hormonu yolağındaki özgül bozukluklardan bağımsız mekanizmalarla da oluşabilir. Bu ergenlik öncesi hipotiroidizmin (kretenizm) bir özelliğidir ve vaktinden önce ergenliğe ulaşmış hastalarda görülür. Gonadal disgenezis sendromunda da cücelik görülür. Bu sendromda XX veya XY şekli yerine XO kromozom yapısı vardır. Çeşitli kemik ve metabolizma hastalıkları da cüceliğe neden olabilir. Birçok olguda da cücelik nedeni belli değildir (yapısal büyüme geriliği). Uzun süreli istismar ve ilgisizlik de beslenme bozukluğundan bağımsız olarak, çocuklarda cüceliğe neden olabilir. Bu durum, psikososyal cücelik ya da ilk tanımlayan kişiden dolayı Kaspar Hauser sendromu olarak bilinir. İnsanlarda cüceliğin en yaygın şekli olan akondroplazi, kısa uzuvlar ve normal bir gövde ile kendini beli eder. Bu fibroblast büyüme faktörü reseptörü 3’ü (FGFR 3) kodlayan gendeki bir mutasyonun neden olduğu, otozomal baskın geçişli bir durumdur. Fibroblast büyüme reseptör ailesinin üyesi olan bu protein, normalde kıkırdak ve beyinde bulunmaktadır.

Cücelik Tedavisi

Cüceliğin tedavisi için altta yatan nedeni bilmek gerekir. Tedaviye, bebeklik döneminde gecikmeden başlanırsa, genellikle normal boya ulaşmak mümkün olmaktadır. Büyüme hormonu ve IGF-I’ın uygun rekombinant şekillerinin kullanılması, hormon yetersizliği olan vakalarda tedavide önemli bir ilerleme sağlamaktadır.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş