Kuantum Sınırında Yaşam – Al-Khalili ve McFadden
Fizikçiler 1920’lerde evrenin giderek genişlediğini keşfettiğinde biyoloji dünyasında DNA’nın yapısı bile bilinmiyordu. Bilim serüveninde önce fizik yasaları belirlendi, sonra kimya yasaları keşfedildi. Biyolojinin yasaları henüz 21. yüzyılda bile yazılmış değildir. Matematik fiziği, fizik kimyayı, kimya biyolojiyi doğurdu. Kuantum Sınırında Yaşam kitabı ise birbiriyle uzaktan akraba olan iki bilim dalını buluşturuyor: kuantum fiziği ve biyoloji.
Bildiğimiz biyolojik olayların hepsi klasik Newton fiziği ile anlatılır. Elektronlar hep parçacık olarak gösterilir. Oksijenli solunumun elektron zincirinde elektronlar sürekli sıçrarlar. Aynı şekilde kitaplar fotosentez olayında da yine sıçrayan elektronları gösteriyor. Oysa 100 yıldan uzun bir süre önce elektronların hem parçacık hem de dalga olarak davrandığı kanıtlanmıştı. Neden biyolojik olaylarda elektronları tek taraflı ele alıyoruz? İşte Kuantum Sınırında Yaşam bize ezber bozan gerçekleri sunuyor.
Kuantum Sınırında Yaşam’ın Kuantum Fiziği
Kuantum fiziği ve mekaniğiyle ilgili şimdiye kadar hiçbir şey okumadıysanız kitap size biraz ağır kaçabilir. Kuantum dolanıklık, süperpozisyon ve kuantum tünelleme gibi ağır kavramlar yer alıyor. Bunlar anlaşılması kolay şeyler değil ama okuması ve öğrenmesi çok keyifli. Hele ki bütün bu atomaltı süreçlerin canlı vücudundaki görünür etkilerini öğrenmek daha fazla keyif veriyor.
Kitap başlarda canlıların nasıl göç ettiklerinden ve basit fizik bilgisiyle başlıyor. Göç yollarının nasıl bulunduğuyla ilgili giriş seviyesinde bilgi verdikten sonra yaşamı sorguluyor. Canlılığı tanımlarken hangi ölçütleri ele aldığımızı düşünmemizi istiyor. Bir varlığı canlı olarak tanımlarken atom altı ölçekte hiç düşünmüyoruz. İnsan ve bakteri hücrelerine canlı diyoruz ama akıllı bir organizmaymış gibi davranan öncül hücrelere ne diyeceğimizi bilemiyoruz.
Canlılardaki Kuantum Mekaniği
Kuantum Sınırında Yaşam kitabında Al-Khalili ve McFadden hücrelerde hangi şartlarda kuantum işlemlerin gerçekleştiğini ve bunları neden gözlemleyemediğimizi harika bir şekilde anlatıyor. Özellikle kuantum vuru kısmını dikkatlice okumanızı öneririm. Kitabın orta bölümlerindeki konular anlatılırken bazı yerleri uzun buldum ve sıkıldığım anlar oldu. Kuantum fiziğini anlamak için çok yavaş okurken fazla uzun örnekleri hızlıca geçtim.
Yazarlar kuş ve kelebeklerdeki göç yollarında manyetizmanın ve gözlerde bulunan kriptokromatin adlı bir molekülde meydana gelen kuantum etkilerin canlılara nasıl yardımcı olacağını anlatıyor. O kadar karmaşık bir mekanizma ki birkaç kere okumanız gerekebiliyor. Bunların yanında koku moleküllerinin tanınması, genlerde mutasyon oluşumu ve kuantum mekaniğinin evrimsel süreçteki etkisi, düşünceler, fotosentez ve solunum olaylarında elektronların dalga hareketi kitabın diğer konularını oluşturuyor. Kuantum Sınırında Yaşam 2015 yılında Kraliyet Akademisi Bilim kitabı ödülü almış ve Amazon tarafından yılın kitabı seçilmiştir. Tavsiyem alın, okuyun, okutun.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
Yazar: Jim Al-Khalili ve Johnjoe McFadden
Çeviri Editörü: Şiirsel Taş
Sayfa Sayısı: 372
Yayınevi: Domingo Yayınevi
Baskı Yılı: 2016
