Risperdal Nedir? Hangi Yan Etkiler Görülür?
Risperdal bazı zihinsel rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılan psikiyatrik bir ilaçtır. Özellikle şizofreni, bipolar bozukluk gibi duygudurum bozuklukların tedavisinde sıkça reçete edilir. Duygudurum bozukluklarında hastanın düşünme mekanizması hasar gördüğünden günlük yaşantısında sorun yaşayabilir. Risperdal bu noktada hastanın daha berrak bir şekilde düşünmesini ve günlük hayata daha aktif katılmasına yardımcı olur. Jenerik ismi risperidon olan bu ilaç atipik antipsikotik ilaç sınıfında yer alır. Psikiyatrik rahatsızlıkların pek çoğunda beyin kimyası dengesini yitirmiştir. Risperdal da beyin kimyasını tekrar dengeleyerek tedaviye yardımcı olur.
Risperdal nedir sorusunun kısa bir yanıtını verdikten sonra doz ve yan etkilerden bahsedelim. Risperdalin dozu hastanın yaşına, medika durumuna, tedaviye yanıt verme oranına ve kullanıdığı diğer ilaçlara göre değişir. Doktor muayenesinde hekime kullandığınız tüm ilaçları ve mevcut sağlık durumunuzu söylemeniz gerekir. Kullandığınız reçeteli/reçetesiz ilaçlar, hatta bitkisel takviye gıdalar bile büyük önem taşır. Varsa eğer kullanılan diğer ilaçlar ve bu ilacın yan etkilerinden kaçınmak için doktor risperdala düşük dozda başlayabilir. Doktorunuza danışmadan herhangi bir doz değişikliğine gitmemelisiniz.
Hangi Yan Etkiler Görülür?
Risperdalin en sık görülen yan etkileri uyuşukluk, bulantı, denge kaybı, kilo alma, yorgunluk ve baş dönmesidir. Hastaların büyük çoğunluğunda bu yan etkilerin görülmesi beklenir. Ancak yan etkiler çok kötüleşirse mutlaka doktorunuza görünmelisiniz. Baş dönmesi ve denge kaybı düşmelere neden olabileceği önemlidir. Bu tür durumlarda bir yere yaslanın veya oturun.
Yukarıda saydığımız yan etkiler gözünüzü korkutmasın. Bunların hepsi hastada görülecek diye bir kural yoktur. Çoğu hasta yan etkileri iyi bir şekilde yönetebiliyor ve hayatlarına daha iyi bir şekilde devam ediyor. Bir ilacın hastaya reçete edilmesi için faydaların zararlarından çok daha fazla olması gerekir. Aynı şekilde ilacın yetkili kurumlardan onay alma sürecinde de risk/fayda değerlendirmesi yapılır ve faydası daha fazla olan ilaçlar piyasaya çıkar.
Risperdal kullanımından sonra ciddi yan etkiler görmeye başlarsanız derhal vakit kaybetmeden doktorunuza durumu bildirin. Bunlar yutkunma güçlüğü, kas spazmları, titreme, anksiyete gibi duygudurum bozuklukları ve uykuda nefesin kesilmesidir. Bunlar yorgunluk, baş dönmesi gibi yan etkilerden çok daha ağırdır ve doktorun durumdan haberdar olması çok önemlidir.
İlacın kullanımının ve dozunun hastanın medikal durumuna ve kullandığı diğer ilaçlara bağlı olduğunu söylemiştik. Risperdalin diğer bir yan etkisi nadir de olsa kan şekerini artırmasıdır. Diyabeti olan hastalarda ciddi yan etkilere yol açabilir bu durum. Eğer kan şekerinizin kontrolsüzce yükselmesinden şikayetçiyseniz, sık sık idrara çıkma ve susuzluk yaşıyorsanız bunu doktorunuza mutlaka söylemelisiniz. Halihazırda diyabetiniz varsa doktorunuzun yönlendirmesiyle düzenli kan şekerinize baktırabilirsiniz. Ayrıca doktorunuz diyabet ilaçları, egzersiz ve özel bir diyete başlamanızı da önerebilir. Risperdal şeker metabolizmasını sıkça etkileyen bir ilaçtır. Kan şekerinde ve trigliseritte artışa veya kilo alımına neden olabilir. Diyabetle birleştiğinde bu yan etkiler kalp ve damar sağlığını da olumsuz etkileyebilir.
İlacı kullanmadan önce doktorunuza medikal durumunuzu tam olarak anlatmanız çok önemlidir. Özellikle herhangi bir karaciğer veya böbrek hastalığı, nöbet geçirme durumu, yutkunmada güçlük, demans, ailede kalp damar hastalığı veya diyabet varsa doktorun bunları bilmesi ve takip etmesi gerekir. Risperdal kullanımında kalp ritminde bozulma meydana gelip uzun QT sendromu gelişebilir. QT uzaması çok nadiren de olsa kalp atışlarında ciddi düzensizliklere neden olup acil müdahale gerektirebilir. Doktorunuz risperdal kullanımından önce sizden EKG çektirmenizi ve kalp ritmini baştan kontrol etmek isteyebilir.
Risperdal Nasıl Kullanılır?
Bu ilacı doktorunuzun önerdiği şekilde, genellikle günde bir veya iki kez, yiyecekle birlikte veya yemeksiz ağızdan alın.
Bu ilacın sıvı formunu kullanıyorsanız, risperidon kullanmaya başlamadan önce ve her tekrar doldurduğunuzda eczacınızdan temin edilebilecek olan Kullanım Talimatlarını okuyun. Sağlanan özel ölçüm cihazını kullanarak dozu dikkatlice ölçün. Belirtildiği takdirde, ölçülen dozu su, kahve, portakal suyu veya az yağlı süt gibi az miktarda sıvı (3 ila 4 ons/yaklaşık 100 mililitre) ile karıştırabilirsiniz. Kola veya çayla karıştırmayın. Karışımın tamamını hemen alın. Önceden bir malzeme hazırlamayın. Sorularınız varsa eczacınıza danışınız.
Dozaj yaşınıza, tıbbi durumunuza, tedaviye yanıtınıza ve aldığınız diğer ilaçlara bağlıdır. Kullandığınız tüm ürünleri (reçeteli ilaçlar, reçetesiz ilaçlar ve bitkisel ürünler dahil) doktorunuza ve eczacınıza mutlaka bildirin. Yan etki riskinizi azaltmak için doktorunuz sizi bu ilaca düşük dozda başlamanız ve dozunuzu kademeli olarak artırmanız konusunda yönlendirebilir. Doktorunuzun talimatlarını dikkatle izleyin.
Diğer İlaçlarla Etkileşimler
Risperdal’ın en sık etkileşime girebileceği molekül metoklopramidtir. Opioid ağrı veya öksürük kesiciler (kodein, hidrokodon gibi), alkol, esrar (esrar), uyku veya anksiyete ilaçları (alprazolam, lorazepam, zolpidem gibi) gibi uyuşukluğa neden olan başka ürünler alıyorsanız doktorunuza veya eczacınıza söyleyin. Tüm ilaçlarınızın (alerji veya öksürük ve soğuk algınlığı ürünleri gibi) üzerindeki etiketleri kontrol edin çünkü bunlar uyuşukluğa neden olan bileşenler içerebilir.
Doz Aşımı
Birisi aşırı doz almışsa ve bayılma veya nefes darlığı gibi ciddi semptomları varsa acil 112’yi arayın. Doz aşımı belirtileri şunları içerebilir: şiddetli uyuşukluk/baş dönmesi, hızlı/düzensiz kalp atışı, olağandışı/kontrolsüz hareketler, nöbetler. Risperidon almadan önce, alerjiniz varsa doktorunuza veya eczacınıza söyleyiniz; veya paliperidon; veya başka alerjiniz varsa. Bu ilacı kullanmadan önce doktorunuza veya eczacınıza tıbbi geçmişinizi, özellikle de karaciğer hastalığı, böbrek hastalığı, nöbetler, yutma güçlüğü, düşük beyaz kan hücresi sayımı, Parkinson hastalığı, demans, bazı göz problemleri (katarakt, glokom), kişisel veya ailede diyabet öyküsü, kalp hastalığı, yüksek kolesterol/trigliserit düzeyleri, uyku sırasında solunum güçlüğü (uyku apnesi).
Risperidon ilacı bazı durumlarda kalbi etkileyerek QT uzamasına neden olabilir. QT uzaması nadiren ciddi (nadiren ölümcül) hızlı/düzensiz kalp atışına ve hemen tıbbi müdahale gerektiren diğer semptomlara (şiddetli baş dönmesi, bayılma gibi) neden olabilir. Belirli tıbbi durumlarınız varsa veya QT uzamasına neden olabilecek başka ilaçlar alıyorsanız, QT uzaması riski artabilir. Risperidon kullanmadan önce, aldığınız tüm ilaçları ve aşağıdaki durumlardan herhangi birine sahipseniz doktorunuza veya eczacınıza söyleyin: belirli kalp sorunları (kalp yetmezliği, yavaş kalp atışı, EKG’de QT uzaması), ailede belirli kalp sorunları öyküsü (QT) EKG’de uzama, ani kalp ölümü). Kandaki düşük potasyum veya magnezyum seviyeleri de QT uzaması riskinizi artırabilir. Bazı ilaçları (idrar söktürücüler/su hapları gibi) kullanıyorsanız veya şiddetli terleme, ishal veya kusma gibi rahatsızlıklarınız varsa bu risk artabilir. Risperidonun güvenli kullanımı hakkında doktorunuzla konuşun.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
