Glia Hücreleri Sadece Destek Hücresi Mi?

Sinirbilimin hızla ilerlediği yüzyılımızda sinirbilim alanındaki araştırmaların çoğunluğu nöronların üzerinden yapılıyor. Beyin hücresi deyince belki aklınıza hemen nöronlar geliyor olabilir ama glia hücreleri nöronlardan 5-10 kat daha fazla bulunur!  Bu destek hücreleri üzerine yürütülen araştırmaların geri planda kalması ve gliaların öneminin anlaşılamaması sinirbilim alanında hala çözüm bulamadığımız pek çok sorunun sebebi olabilir.

Akademisyen Andrew Koob’a göre glia hücreleri hakkında yapılan çalışmalar yeterince ilgi çekmiyor ve bu yüzden yeterli ödeneği bulamıyor. Bu yazımızda glia hücrelerinin nöronların şekil almasına yardımcı olduklarını açıklıyoruz. Düşüncenin Kökeni adlı kitabında da bu konuya değinen Koob glia hücrelerinin alt grubu olan astrositler hakkında çarpıcı bilgilere yer veriyor.

Canlılarda Ne Kadar Glia Hücresi Bulunur?

Memeliler, glianın nöronlara göre fazlalığı bakımından en gelişkin durumdadırlar. En karmaşığı insan olmak üzere, memeliler karmaşıklaştıkça, glianın nörona oranı, astrosit yaygınlığı ve teması artar. Kemirgen beyninin %60’ı ve insan beyninin %90’ı glia hücrelerinden oluşur. Hayvanın zekası artıkça korteksteki astrositlerin hücre sayısının oranı da artış gösterir. Farede her nörona karşılık 0.3 astrosit vardır. İnsan korteksinde bir nörona karşılık 1.65 astrosit bulunur. Aslında astrosit sayısındaki artış, türlerin zeka oranı ile ilişkilidir.

Beynin yeni anıların oluşmasından sorumlu bölgesi olan hipokampüste, büyük sinaptik temasların yaklaşık %80’i astrositler tarafından çevrelenir. Astrositler sadece düşünce ve belleğin bulunduğu hücreler değildir, aynı zamanda vücudumuzun hormonal seviyelerine de katkıda bulunular. Astrositler, beynin beyindeki su homeostazı ve küçük kan dolaşımı ile bağlantılı bölgelerinde protein oluştururlar. Kana hormon salgılayan nöronları etkilerler. Hormon salgılamayı etkileyen, tüm vücut sıvılarının denge bölgesi glia hücreleridir. Glianın nöronlar üzerindeki etkisi kandaki vazopressin ve oksitosin salgılanmasına yol açar. Bunlar, tüm vücut sıvılarını düzenlemekte doğrudan sorumludur.”

Glia hücrelerinin bir türü olan radyal glialar da beyin gelişiminin ilk evrelerinden itibaren aktif rol alırlar. Doğumdan önce radyal glia hücreleri beynin merkezinden dış yüzeyine kadar olan uzun mesafede yayılır. Radyal glia hücreleri, gebeliğin 7. Haftasında, yeni oluşum ve büyüme evresindeki embriyo beyninin bir parçası olarak ortaya çıkar.

Bu bilgiler ışığında ilerleyen yıllarda glialar hakkında daha da şaşırtıcı bilgiler okuyacağımızı söylememiz çok da yanlış olmaz. Belki de ileride yeni bir bilim dalı “gliabilim” doğacaktır .

Hazırlayan: Rukiye Akgün