Schwann Hücresi: Miyelin Kılıfının Baş Terzisi

20 Ağustos 2016 Çağlayan Taybaş

Schwann hücresi ismini Theodor Schwann’dan alan çevresel sinir sisteminde görev yapan bir glia hücresidir. Glia hücreleri çevresel sinir sisteminde nöronları desteklemekten sorumludur. Bu glia hücrelerden bazıları enterik glialar, uydu hücreleri ve Schwann hücreleridir. İki tip Schwann hücresi vardır, biri miyelinleşmeden sorumludur. Diğeri miyelinleşmeye herhangi bir katkısı olmayan hücrelerdir.

Miyelin kılıfı hazırlayan Schwann hücreleri motor ve duyu nöronlarının aksonlarının etrafını sarar ve miyelin kılıfını oluşturur. Miyelin kılıfı ile kaplanmış sinir lifleri aksiyon potansiyellerin sıçramalı iletkenlik ile hızlı bir şekilde iletilmesini sağlar. Nöronların hızlı bir şekilde sinyal iletmesi yürüttüğümüz çoğu işlevin zamanında gerçekleşmesi için elzem öneme sahiptir. Schwann hücreleri de dışarıdan aldıkları sinyaller ile hedef nöronların aksonlarını miyelin kılıfını ile kaplar.

Schwann Hücresi Ne Yapar?

Miyelin kılıfı sinyal iletimini daha hızlı ve etkili bir hale getirir. Omurgalı canlılarda Schwann hücreleri çevresel sinir sistemini gelişmiş bir yapıya kavuşturur. Onlara evrimsel süreçte büyük bir avantaj kazandırır. Merkezi sinir sisteminde de durum farklı değildir. Asıl işlevi sıçramalı iletkenlik kazandırmak olan miyelin kılıfının genel şeması iki sistemde de benzerdir. Ancak bir Schwann hücresi ile oligodendrosit arasında önemli farklar vardır. Oligodendrositler merkezi sinir sisteminde çalışırlar. Bu iki hücrede miyelin farklı şekillerde bir araya getirilir. İki miyelin kılıfının kimyasal bileşeni de birbirinden farklıdır. Buna paralel olarak iki hücre tipi farklı sinyaller alarak miyelin kılıfı üretir.

Bir Schwann hücresi homojen bir yapıya sahip değildir. Üstteki elektron mikroskobunda gördüğünüz gibi hücre zarı farklı protein ve çeşitli molekül kümelerinden oluşur. Bu kümeler hücrenin aksonlara tutunmasına, aksonu miyelin kılıfı ile kaplamasını sağlar. Hücre dışı matriksteki moleküllerin hepsini saymaya gerek yok. Akson ve Schwann hücresi arasındaki bağlanma yapısı çok karmaşık ve iyi bir şekilde düzenleniyor. Üretilen miyelin kılıfını mikro bir inşaat olarak düşünebilirsiniz. Yapı yükselirken atık maddeler de çıkıyor ve ortamdan temizlenmeleri gerekiyor. Miyelin kılıfının yaklaşık %70’i lipidlerden oluşur. Uzun zincirli doymuş yağ asitleri ve kolesterol burada büyük öneme sahiptir.

Miyelin Kılıfı ve Schwann Hücresi

Bir ev inşaatında en dikkat edilen noktalar evin büyüklüğü, güneş alıp almaması, rutubeti gibi konulardır. Yangın merdiveni, havalandırma boşluğu, kanalizasyon altyapısı gibi konular gözardı edilir. Miyelin kılıfında da kimse Schmidt-Lanterman çentiklerinden bahsetmez. Bunlar akson boyunca uzanan miyelin kılıfının içeri doğru uzanan kanallarıdır. Özellikle çapı büyük olan aksonlarda ve yoğun miyelin kılıflarında daha fazla çentik bulunur. Bu çentikler sayesinde Schwann hücresi miyelin kılıfının en derin noktasına inebilir. Bu çentikler miyelin kılıfının yapımı bittikten sonra oluşur. Kılıfın yapımında önemli bir role sahip oldukları düşünülmüyor ama bakımında etkili bir rol oynayabilirler.

Schwann hücresi sadece miyelin kılıfı yapmaktan sorumlu değildir. Nöronların gelişimi, yenilenmesi, nöron dış çevresinin oluşturulmasında da görev alırlar. Nöronlarla kas hücreleri arasındaki sinaptik bağlantının kurulmasına yardımcı olurlar. İnsanın gelişiminde çok önemli olan nörotrofik faktörlerin salgılanmasında rol alırlar. Schwann hücrelerinin görevini yapamaması durumunda demiyelinizasyon olur. Bu da çok sayıda rahatsızlığın çıkması demektir. Örneğin, Charcot–Marie–Tooth hastalığı, Guillain-Barré sendromu ve cüzzam bunlardan bazılarıdır.