Prozac – Fluoksetin – Ne İçin Kullanılır, Yan Etkileri Nedir?

21 Mart 2019 Çağlayan Taybaş

Bir antidepresan ismi söylemenizi istesem aklınıza ilk hangisi gelirdi? Benim aklıma ilk Prozac geliyor. Prozac antidepresanların en meşhur olanlarından biridir. Bu popülaritesini çok etkili olmasına borçludur. Seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) olarak üretilen bu ilaç başta depresyon olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde etkilidir. Major depresyon, obsesif kompülsif bozukluk, bulimia nervoza, panik bozuklukta reçete edilen bir antidepresandır.

Antidepresanların yan etkileri her zaman büyük tartışma konusu olmuştur. Prozac’ın en yaygın yan etkileri uyku bozuklukları, ereksiyon olamama, iştah kaybı, ağız kuruluğu ve döküntüdür. Bunların yanında mani, nöbetler ve serotonin sendromuna da neden olabilir. 25 yaşın altındaki insanlarda intihar davranışlarını artırma riski vardır. Beyin kimyasını etkileyen ilaçların çoğu hemen bırakılmazlar. Yavaş yavaş azaltılarak kesilmeleri gerekir. Bir anda bıraktığınızda istenmeyen yan etkiler görebilirsiniz. Bunlar anksiyete, sersemlik hissi şeklinde ortaya çıkabilir.

Fluoksetin 1972 yılında Eli Lilly şirketi tarafından üretildi. 1986 yılından beri Prozac tıbbi amaçlar için kullanılıyor. Şu an Dünya Sağlık Örgütü’nün listesinde en etkili ve güvenli ilaçlardan biri olarak yer alıyor. 2016 yılında Amerika’da 23 milyon kutu Prozac reçetelendi. Bu inanılmaz satış başarısıyla yılın en çok reçetelenen 29. ilacı oldu. 2001 yılında Prozac Eli Lilly şirketine 2,6 milyar dolar gelir getirdi. O yıl şirketin kasasına giren paranın çeyreği sadece Prozac’tan geldi.

Prozac Neden Kullanılır?

Depresyon, tıpkı şeker hastalığı gibi bir hastalıktır. Depresif hastaların iyileşmeleri için psikiyatristler tarafından ilaç yazılması gerekebilir. Prozac başlıca depresyon, panik bozukluk, obsesif kompülsif bozukluk ve bulimia nervoza tedavisinde kullanılır. Hastaların enerji seviyelerini yükseltmek ve ruh hallerini iyileştirmek için çok yararlı olabilir. Depresyon hastaları kendilerini günlük faaliyetlerinden soyutladığı için antidepresanların yardımcı olması beklenir.

Birçok insan depresyon gibi hastalıkların tedavisinde katı bir şekilde ilaca koşulmaması gerektiğini savunuyor. Psikoterapi, meditasyon, spor gibi etkinliklerin yeterli olabileceğini düşünüyor olabilirsiniz. Ancak depresyon ile üzgün olma halini birbirine karıştırmayın. Depresyon bir hastalıktır. Belirli bir eşik değeri aştıktan sonra ilaç tedavisi çok gerekli hale gelir. Egzersiz ve meditasyon gibi etkinlikler depresyondan korunmada çok faydalı olabilir. Ancak bir defa depresyona yakalanırsanız tıbbi müdahale çok gerekli hale gelebilir.

Prozac Ne Gibi Yan Etkiler Gösterir?

Neredeyse her ilacın olduğu gibi fluoksetinin de bazı yan etkileri vardır. En yaygın olanları bulantı hissi, sersemlik, anksiyete, uyku sorunları ve iştah kaybıdır. Bunların yanında yorgunluk, terleme ve sık sık esneme de görülebilir. İlacı kullanırken bu tür sorunlar yaşayabilirsiniz. Bu yan etkiler katlanılamaz boyuta gelirse mutlaka doktorunuza danışın.

Bir ilacın yan etkisinin olması zararlı olduğu anlamına gelmez. Doktorunuz size bir ilaç reçete ettiğinde yararların zararlardan daha fazla olacağını hesaplar. Önce hastaya zarar vermemek amaçlanır. Hastanın sağlığı ve iyiliği artırılacaksa ilaç tedavisi önerilir. Yaygın görülen yan etkiler ölümcül değildir. Hayat kalitenizi biraz etkileyebilir ama size getireceği yararlar daha fazladır.

Prozac kullanan çoğu hasta çok ciddi bir yan etki ile karşılaşmamıştır. Eğer ruh halinizde şiddetli değişimler hissediyorsanız, intihar düşünceleri aklınıza geliyorsa mutlaka doktorunuz ile konuşun. Ayrıca vücudunuzda kolayca morluklar oluşuyorsa, sıra dışı bir kilo kaybı veya kas zayıflığı yaşarsanız da doktorunuz ile iletişime geçmekten çekinmeyin. Bayılma, nöbet geçirme, böbrek sorunları, kalp ritminde bozulmalar yaşarsanız en yakın sağlık kuruluşuna gidin.

Antidepresanların Yan Etkileri ile İlgili Şaşırtıcı Gerçekler

İlaç Almadan Önce Nelere Dikkat Etmelisiniz?

Fluoksetin kullanmaya başlamadan önce doktorunuza bazı bilgileri vermelisiniz. Öncelikle nelere alerjiniz olduğunu doktorunuza söyleyin. Prozac sizde alerjiye neden olabilecek bazı maddeler içerebilir. İlacı kullanmaya başlamadan önce tıbbi geçmişinizi doktorunuza ayrıntılı bir şekilde anlatın. Bipolar bozukluğunuz, daha önceden intihar girişiminiz, karaciğer sorunlarınız olup olmadığından bahsedin. Doktorunuz metabolik hastalıklarınızı öğrenmek isteyecektir. Diyabet, kanda düşük sodyum, mide, bağırsak sorunları ve glokom yaşayıp yaşamadığınızı söyleyin.

Prozac biraz sersem gibi hissetmenize neden olabilir. Böyle durumlarda araç kullanmayın ve dikkat gerektiren bir iş ile meşgul olmayın. Güvenliğiniz için kaza yapmanıza neden olabilecek işlerden uzak durun. Alkol içeren içecekler tüketmemeye çalışın.

Antidepresanlar Alkol ile Alındığında Yan Etkileri Artıyor

Fluoksetin kalp ritmini etkileyen QT uzaması adında bir rahatsızlığa neden olabilir. QT uzaması çok nadiren ölümcül etkiye sahiptir. Bu rahatsızlıkta kalp atışları hızlı veya düzensiz atmaya başlayabilir ve bayılma, halsizlik gibi belirtiler görülebilir. QT uzamasına neden olabilecek başka ilaçlar kullanıyorsanız Prozac’ın bu yan etkisinin görülme riski artar. İlaca başlamadan önce doktorunuza kullandığınız ilaçları mutlaka söyleyin.

Prozac Nasıl Etki Gösterir?

Prozac bir serotonin geri alım inhibitörü olduğu için temel hedef molekülü serotonindir. Noradrenalin ve dopamin geri alımı üstünde pek etki göstermez. Serotonin bir nörondan dışarı salgılanır ve başka bir nörona bağlanarak onu aktifleştirir. Diğer nöronu aktifleştirdikten sonra ilk salgılandığı nörona geri dönmesi gerekir. Depresyon hastalarında serotonin yetersizliği görüldüğü için serotoninin geri döndürülmemesi amaçlanır. SSRI sınıfı antidepresanlar serotonini ortamda daha uzun süre tutmaya çalışır.

Antidepresanlar Nasıl Çalışır?

Serotonini ilk salgılayan nöron hücre zarındaki kanallar aracılığıyla serotonini ortamdan geri çeker. Prozac ise tam bu noktada devreye girer. Hücre zarında serotoninin geçeceği kanalı inhibe eder. Serotonin geri alım pompası çalışmadığından ortamdaki serotonin molekülleri ilk nörona geri dönemez. Bu durumda afinitesi yüksek olan başka bir kanala yönlenir, yani başka nöronlardaki serotonin reseptörlerine. Nöronlardaki serotonin reseptörlerine bağlanan moleküller o nöronları uyarır ve depresyon belirtilerinin azalmasına yardımcı olur.

İlacın Yarılanma ve Atılma Süresi

Fluoksetini diğer antidepresanlardan ayıran yönü aşırı yavaş bir şekilde vücuttan atılmasıdır. Fluoksetin ve aktif metaboliti norfluoksetin kendi metabolizmasını inhibe eder. Fluoksetinin yarılanma ömrü 1 ila 3 gün arasında değişir. Uzun dönem kullanımlarda 4-6 gün arasındadır. Norfluoksetinin yarılanma ömrü ise uzun dönem kullanımlarda 16 güne ulaşır. Psikiyatrik ilaçların hemen etki etmemelerinin altındaki sebeplerden biri de buna benzer yarılanma süreleridir. İlacın kandaki yoğunluğu en az 4 – 5 hafta sonra sabit bir düzeye ulaşır. İlk haftalarda bir değişiklik göremezseniz endişelenmeyin. İlacın etki etmesi için en az 4 – 5 hafta bekleyin. 6 hafta sonra bile ilacın etkilerini göremiyorsanız doktorunuza başvurabilirsiniz.

Prozac almayı bıraktıktan sonra ilacın vücuttan atılması yine hemen gerçekleşmez. İlaç alımı sonlandıktan bir hafta sonra beyinde fluoksetin miktarı sadece %50 azalır. 4 hafta sonra yapılan ölçümlerde norfluoksetinin %80’inin kaybolduğu görülmüştür. İlacı bıraktıktan 7 hafta sonra bile kanda norfluoksetin tespit edilebilir.

Hazırlayan: Çağlayan Taybaş