Genel Anestezi: Sizi “Uyutan” İşlem Hakkında İlginç Gerçekler

Ameliyat olduysanız muhtemelen anestezistinizden 10’dan geriye doğru saymaya başla bakalım cümlesini duymuşsunuzdur. Siz henüz 3’e kadar gelemeden gözleriniz kapanmıştır bile. İyi uykular! Uyandığınızda genellikle bir şey hatırlamazsınız ve kendinize gelmeniz zaman alır. Genel anestezi ameliyat öncesinde yapılan en önemli işlemlerden biridir.

Anestezi, ameliyat ve diğer ağrılı girişimler süresince hastanın ağrı duymasını önlemek üzere geliştirilmiş bir dizi tıbbi uygulamaya verilen genel isimdir. Laparoskopi gibi cerrahi girişimler sırasında kimi zaman yalnızca ağrı duyusunu ortadan kaldırmak yetmez; bilincin de yok olması istenir. Genel anestezi, ilaçlarla oluşturulan bir çeşit koma halidir. Verilen ilaçların insan vücudunda oluşturduğu etkilerin devamlı olarak izlenmesi gerekir. Anestezinin merkezi sinir sisteminde, yani beyin ve omurilik üzerindeki etkileri bu tablonun ortaya çıkmasını sağlar. Sinir hücrelerindeki iletimler ve hücresel faaliyetler yavaşlar ya da engellenir. Bu yüzden beyindeki bilinç ve hafıza belirli bir süre ortadan kaldırılır ve vücuttaki kas hareketleri bir süre engellenmiş olur. Şimdi genel anestezinin etkilerini irdeleme vakti.

Genel Anestezi Bellek Kaybına Neden Olabilir

Genel anestezi sizi rahatlatır, ağrıyı engeller ancak bellek kaybına sebep olabilir. ”Annals of Neurology” dergisinde yayınlanan 2012 yılındaki bir çalışmada inhalasyon anestezisinin yetişkin farelerin beyinlerinde Alzheimer hastalığı benzeri değişikliklere neden olduğu ortaya çıkmıştır. İlaç, hafıza ve öğrenmeyi kontrol etmeye yardımcı olan dentate girus bölgesindeki hücreler için toksik bir etki yaratır. Araştırmacılar, anestezinin uzun vadeli etkileri üzerinde çalışmaya hala devam ediyorlar. Ancak şunu biliyorlar; bu etkiler ameliyattan sonraki 2 gün boyunca devam ediyor.

2013’teki bir çalışmaya göre, yaşlı hastalar ameliyat sırasında anesteziyi aldıktan sonra normale dönmeleri 6 aya kadar sürebilir. Hastaların zihinsel kapasitelerinde küçük bir değişiklik yaşama olasılığı daha yüksektir. Ancak demans için yüzde 35 oranında daha yüksek bir riske maruz kalmaktadırlar. Araştırmacılar, anestezinin ameliyat sonrası beta-amiloid plak birikimi nedeni ile bilişsel işlev bozukluğuna ve Alzheimer hastalığına yol açan sinir dokularının iltihaplanmasına neden olduğunu düşünüyorlar.

Çocukluk Çağında Anesteziye Sıklıkla Maruz Kalınması Nörogelişimsel Problemlere Neden Olabilir

Yaşamlarının başlarında ameliyatlarda anesteziye maruz kalan çocuklar bir veya birden çok kez nörogelişimsel problemlere eğilimli olabilirler. ”Pediatrics” dergisinde yayınlanan 2012’de yapılan bir araştırmada anestezinin nörogelişimsel etkileri üzerine önemli bulgular elde edildi. 3 yaşından önce anestezi almış çocukların öğrenme güçlükleri, dil ve akıl yürütme problemlerini 2 kat daha fazla yaşadığı görüldü. Ancak, görsel izleme, dikkat, ince ve kaba motor fonksiyonların anesteziden aynı şekilde etkilenmediği de bildirilmiştir.

Genel Anestezi Aslında Uykuya Dalmak Değildir

Anestezistler genellikle hastalarına “uykuya dalacaklarını” söylüyorlar. Ancak gerçek şu ki bedenimiz koma halini alıyor ve bu durum anestezi etkisi bitince normale dönüyor. Araştırmacılar genel anestezi uygulanmış bir beynin, uyku hali bulunan bir kişiye kıyasla bilinçsiz ve düşük bir beyin faaliyetinin olduğunu keşfettiler. ”New England Journal of Medicine”da 2010 yılında yayınlanan bu araştırma o zamanlar oldukça ses getirdi. Oysa uyku esnasında beynimiz oldukça aktiftir. Bu süreçte korteks ve beynin merkezinde bulunan talamus gibi beyin bölgeleri genel anestezi altındaki hastalarda beyin hareketliliğini belirlemek için birbirleriyle iletişim kurarlar.

Lokal Anestezi

Ameliyat Sırasında Uyanabilirsiniz

Genel anestezi altındaki hastalar, “anestezi bilinci” olarak da bilinen bu durumu yaşayabilir ve ameliyat sırasında uyanabilirler. Bu nadir durum, hastalar anestezi altındayken ameliyatlarına bağlı olarak basınç veya ağrı gibi bir olayı hatırlayabildikleri zaman ortaya çıkar. Bununla birlikte, cerrahlar bu riski azaltmak ve hastalarının bilincini ölçmek için beyin izleme cihazlarını kullanırlar.

Bazı İnsanlar Anestezik İlaçlara Karşı Alerjik Reaksiyon Gösterebilirler

Hastaların, ilaçlara karşı reaksiyon geçmişi bulunmuyor olsa bile risk sıfıra indirilemiyor. Anestezi maddesini solurken hastaların vücut ısısının aniden yükselmesi (hipertermi) ile ölümcül bir alerjik reaksiyon yaşayabilir. ”MedlinePlus” ta yayınlanan yazıda bu reaksiyonların, hastaların vücut sıcaklığında ve kas kasılmalarında hızlı bir artışa neden olduğu bildirilmiştir.

Vücut Isısı Nasıl Düzenlenir?

Irk Farklılıkları Daha Fazla Anestezi Gerektirmez

Kızıl saçlı ırkların melanokortin-1 reseptörü genine sahip olması nedeniyle daha yüksek dozda anesteziye ihtiyaçları olacağı düşünülmekteydi. ”Anaesthesia and Intensive Care” dergisinde yayınlanan 2012 tarihli bir çalışmada bu genin anestezik duyarlılığı azalttığı görüşü kabul ediliyordu. Araştırmacılar, anestezik uygulama dozu, bulantı, kusma veya iyileşme kalitesinde hiçbir fark olmadığını açıklamışlardır.

Sigara İçenler İçmeyenlere Göre Daha Yüksek Anestezi Dozlarına İhtiyaç Duyabilir

Sigara içen kişilerde ameliyat sırasında daha fazla anestezi gerekebilir. Almanya, Berlin’de yapılan 2015 Avrupa Anesteziyoloji Derneği toplantısında sunulan bir araştırmada sigara ile anestezi arasında ilginç bağlantılara ulaşıldı. Kadın sigara içicilerinin, içmeyenlere oranla anesteziye % 38 daha fazla, pasif içicilerin ise % 17 daha fazla ihtiyaç duyduklarını görüldü. Sigara dumanının, hastanın ağrı kesici ilaçlara olan toleransını bozduğu ve genel anestezi altında iken solunum fonksiyonlarını kötü etkilediği bilinmektedir.

Anestezinin Geleceği

Araştırmacılar, fMRI (fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme) sayesinde anestezinin beyindeki etkileri hakkında birçok bilgi edindiler. Doktorlar ameliyat sırasında herhangi bir kişiyi ağrıya neden olmadan güvenilir bir şekilde uyku moduna alabileceklerini biliyorlar. Ancak buna rağmen anestezik ilaçların nasıl işlediğine ilişkin her detayı hâlâ bilmiyorlar. Burada genel anestezi altındaki beyni irdeledik. Bu ilaçlar doğru dozda kullanılmazlarsa hastalarda uzun veya kısa vadeli zararlarının olacağı aşikar. Genel anestezi altındaki beyni haritalamak için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor. Bu çalışmalar tamamlanana kadar onlarla başa çıkmada en iyi yaklaşımın ne olduğunu tam anlamıyla bilemeyeceğiz.

Hazırlayan: Damla Uludağ

Bilinç Düzeyleri Nelerdir?

Kaynaklar

1. http://www.medicaldaily.com/general-anesthesia-8-interesting-facts-about-procedure-puts-you-sleep-356872
2. http://www.medicaldaily.com/general-anesthesia-and-human-brain-how-going-under-may-impact-cognitive-function-360128
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1567828/